Κρασί από τον τόπο σου και να είναι ΠΟΠ

Αναγνωρισμένοι ως ΠΟΠ (Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης) είναι 33 ελληνικοί οίνοι που παράγονται σε συγκεκριμένες ζώνες και με συγκεκριμένες προδιαγραφές σε όλη την Ελλάδα. Πρόκειται για τους Οίνους Ονομασίας Προέλευσης, που χαρακτηρίζονται Ο.Π.Α.Π. / Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας ή Ο.Π.Ε. / Ονομασία Προέλευσης Ελεγχόμενη, όταν πρόκειται για αναγνωρισμένα γλυκά κρασιά.

Από το 2011, τα ελληνικά κρασιά ΠΟΠ εντάχθηκαν στην ευρωπαϊκή διαδικασία έγκρισης, όπως και τα αντίστοιχα όλων των κρατών μελών. Η διαδικασία, επίσης, αφορά και στα 114 ελληνικά κρασιά που έχουν καταχωρηθεί ως Προϊόντα Γεωγραφικής Ενδειξης (ΠΓΕ) (οι πρώην –σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία– τοπικοί οίνοι).

Συγκεκριμένα, πριν το 2012 η ένταξη ενός οίνου στον κατάλογο ΠΟΠ γινόταν σε εθνικό επίπεδο με προεδρικό διάταγμα για την Ελλάδα, το οποίο στη συνέχεια κοινοποιούνταν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, με την καινούρια Κοινή Οργάνωση Αγοράς κρασιού (ΚΟΑ Οίνου) ισχύει ενιαίος τρόπος αντιμετώπισης της διαδικασίας κατοχύρωσης σε όλα τα κράτη μέλη τα οποία υπέβαλαν τους σχετικούς φακέλους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η δημιουργία, από την πλευρά των οινοποιών, ενός κρασιού ΠΟΠ, και η κυκλοφορία του ως τέτοιο, είναι μια αρκετά περίπλοκη διαδικασία, που επιβάλλεται να γίνεται κάθε χρόνο. Συγκεκριμένα, ο οινοποιός που δραστηριοποιείται σε μια από τις 33 ζώνες ΠΟΠ, καταθέτει κάθε χρόνο σχετικό αίτημα προς την αρμόδια ΔΑΟΚ (Διευθύνση Αγροτικής Οικονομίας της Περιφερειακής Ενότητας, μία υπηρεσία ανά νομό), γνωστοποιώντας την ποσότητα ΠΟΠ οίνου που πρόκειται να παράγει και τις ποσότητες οινοστάφυλων που διαθέτει ή έχει προμηθευτεί από τους αμπελουργούς με τους οποίους συνεργάζεται. Εφόσον δεν μπορέσει να τηρήσει τις απαιτούμενες προδιαγραφές, μπορεί να βγάλει το κρασί του στην αγορά ως απλό ποικιλιακό οίνο.

Τα ελληνικά ΟΠΑΠ και ΟΠΕ

• Αγχίαλος, Ροδίτης (τουλάχιστον 80%), σαββατιανό.
• Αμύνταιο, Ξινόμαυρο 100%
• Αρχάνες, Κοτσιφάλι, μαντηλάρι (μανδηλαριά).
• Γουμένισσα, Ξινόμαυρο, νεγκόσκα (τουλάχιστον 20%).
• Δαφνές, Λιάτικο 100%
• Ζίτσα, Ντεμπίνα 100%
• Λήμνος, Μοσχάτο Αλεξανδρείας 100%
• Μαντίνεια, Μοσχοφίλερο (τουλάχιστον 85%), ασπρούδες.
• Μαυροδάφνη Κεφαλονιάς, Μαυροδάφνη Κεφαλονιάς
• Μαυροδάφνη Πατρών, Μαυροδάφνη, μαύρη κορινθιακή.
• Μεσενικόλας, Μαύρο Μεσενικόλα 70%, καρινιάν + σιρά έως 30%.
• Μονεμβασία, Μονεμβασιά (τουλάχιστον 51%), ασύρτικο, ασπρούδες, κυδωνίτσα.
• Μοσχάτος Κεφαλλονιάς, Μοσχάτο άσπρο 100%
• Μοσχάτος Λήμνου, Μοσχάτο Αλεξανδρείας 100%
• Μοσχάτος Πατρών, Μοσχάτο άσπρο 100%
• Μοσχάτος Ρίου Πατρών, Μοσχάτο άσπρο 100%
• Μοσχάτος Ρόδου, Μοσχάτο άσπρο, μοσχάτο di Trani.
• Νάουσα, Ξινόμαυρο 100%
• Νεμέα, Αγιωργίτικο 100%
• Πάρος, Για τον λευκό οίνο: Mονεμβασιά 100%. Για τον ερυθρό οίνο: Mανδηλαριά, Μονεμβασιά (αναλογία 1/2 κατά βάρος).
• Πάτρα, Ροδίτης 100%
• Πεζά, Για τον λευκό οίνο: Bηλάνα 100%. 
• Για τον ερυθρό οίνο: Kοτσιφάλι, μαντηλάρι (μανδηλαριά).
• Πλαγιές Μελίτωνα, Για τον λευκό: Αθήρι, ασύρτικο, ροδίτης. 
• Για τον ερυθρό: Λημνιό, καμπερνέ σοβινιόν, καμπερνέ φραν
• Ραψάνη, Ξινόμαυρο, κρασάτο, σταυρωτό (αμπελακιώτικο).
• Ρόδος, Για το λευκό: Αθήρι 100%. Για τον ερυθρό: Αμοργιανό (μανδηλαριά) 100%.
• Ρομπόλα,
• Ρομπόλα 100%
• Σάμος, Μοσχάτο άσπρο 100%
• Σαντορίνη, Για τον ξηρό οίνο: Ασύρτικο (τουλάχιστον 75%), αηδάνι άσπρο, αθήρι. Για τον γλυκύ οίνο: Ασύρτικο (τουλάχιστον 51%), αηδάνι άσπρο (επιτρέπονται και μικροποσότητες από άλλες λευκές γηγενείς ποικιλίες).
• Σητεία, Για τον λευκό οίνο: Βηλάνα 70%, θραψαθήρι 30%. Για τον ερυθρό οίνο: Λιάτικο (τουλάχιστον 80%), μανδηλαριά. 

Νέμεα: Μεγάλη ζώνη, μεγάλα διλήμματα

Η Νεμέα είναι η μεγαλύτερη σε έκταση ζώνη Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) οίνου της Ελλάδας και εκτείνεται σε σχεδόν 30.000 στρέμματα αμπελώνα. Το αγιωργίτικο, η ποικιλία που δίνει τις «Νεμέες», χαρακτηρίζεται από τους οινολόγους εξαιρετική και, όπως έχει αποδειχτεί, μπορεί να δώσει μεγάλα κρασιά.

Ωστόσο, λόγω ακριβώς της μεγάλης έκτασης της ζώνης, πολλά σημεία διαφέρουν εντελώς όσον αφορά στο μικροκλίμα, ενώ έχουν εντοπιστεί και μεγάλες διαφορές στο terroir, που, βέβαια, επηρεάζουν το κρασί που παράγεται. Μία ακόμα «ιδιορρυθμία» της περιοχής είναι ότι έχει αφενός μεγάλο αριθμό ιδιωτών οινοποιών, αλλά το ίδιο ισχύει και για τους παραγωγούς οινοστάφυλων, οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με το τελικό προϊόν, το κρασί. Έτσι, από τη μια δεν καρπώνονται κανένα όφελος –χρηματικό αλλά και ηθικό– από την αξία και την αναγνωρισιμότητα του κρασιού που παράγεται στη ζώνη της Νεμέας, αλλά από την άλλη συχνά δεν ενδιαφέρονται και ιδιαίτερα για την ποιότητα της πρώτης ύλης.

Βέβαια, ο Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Νεμέας απορροφά ένα μεγάλο μέρος της συχνά ετερόκλητης, από άποψη ποιότητας, παραγωγής. Χαρακτηριστικό είναι ότι 38 οινοποιεία εντός της ζώνης και, με τις απαραίτητες συνεργασίες, 35 οινοποιεία που βρίσκονται εκτός αυτής, αλλά παίρνουν οινοστάφυλα, παράγουν οίνους ΠΟΠ Νεμέα.

Όλο και περισσότεροι οινοποιοί εκφράζουν την άποψη ότι η ζώνη της Νεμέας πρέπει να χωριστεί σε μικρότερα τμήματα –ανάλογα με τα διαφορετικά terroir που με έρευνες έχουν εντοπιστεί. Όπως σημειώνει ο πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Αμπέλου και Οίνου, Γιώργος Σκούρας, που έχει το οινοποιείο του στο Μαλανδρένι Άργους και παράγει κορυφαίες «Νεμέες», «όλες οι ζώνες οίνου στον κόσμο μεταβάλλονται συνεχώς, ανάλογα με τις συνθήκες. Έχει έρθει η ώρα η Νεμέα να κάνει το επόμενο μεγάλο βήμα, χωρίζοντας 16 κοινότητες (appellation, όπως το χαρακτηρίζουν οι Γάλλοι) ανάλογα με την περιοχή». Δεν φτάνει μόνο η γεωγραφική ένδειξη, αλλά «θα έπρεπε να αναγράφεται και η συγκεκριμένη περιοχή μέσα στη ζώνη, π.χ. Νεμέα – Αρχαία Νεμέα, Νεμέα – Ασπρόκαμπος, Νεμέα – Γυμνό, Νεμέα – Κούτσι» τονίζει ο οινοποιός, προσθέτοντας ότι με αυτό τον τρόπο «θα ανέβουμε ένα βήμα ακόμη πιο ψηλά, θα κάνει η Νεμέα το μεγάλο βήμα για την παραγωγή μεγάλων κρασιών».

Ωστόσο, από την πλευρά του συνεταιρισμού Νεμέας εκφράζονται διαφωνίες, καθώς ο συνεταιρισμός προμηθεύεται οινοστάφυλα από πολλά και διαφορετικά σημεία μέσα σε όλη τη ζώνη.

Σαντορίνη ΟΠΑΠ, Ασύρτικο κυρίως

Το Σαντορινιό κρασί ΟΠΑΠ, που περιέχει κυρίως Ασύρτικο ως ποικιλία σταφυλιών, έχει κατακτήσει πλέον τις αγορές του κόσμου, ταξιδεύοντας έως τη Νέα Υόρκη και την Κίνα. Πέρυσι, οι οινοποιοί του νησιού ξεπούλησαν το καλοκαίρι, ενώ η τιμή του ανεβαίνει διαρκώς. Το Ασύρτικο καλλιεργείται πλέον και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας (σταδιακά και του κόσμου), αλλά μόνο αυτό της Σαντορίνης είναι Ονομασίας Προέλευσης. Το Vinsanto της Σαντορίνης, γλυκό, χρυσαφένιο κρασί από λιαστά σταφύλια, κυρίως της ποικιλίας Ασύρτικο, (τουλάχιστον σε ποσοστό 51%), οφείλει το όνομά του στην ιταλική φράση Vino Santo (άγιο κρασί). Όμως το Vinsanto της Σαντορίνης είναι πολύ παλαιότερο από ό,τι στην Ιταλία.

Νάουσα ΟΠΑΠ, με δύναμη από τη Μακεδονία

Η «Νάουσα», που αναγνωρίστηκε ως ζώνη Ονομασίας Προέλευσης Ανώτερης Ποιότητος το 1971, είναι η κατεξοχήν περιοχή κρασιών που βασίζονται στο terroir. Σήμερα η ζώνη φτάνει τα 7.000 στρέμματα. Ο δήμος Νάουσας καυχιέται πως το ξινόμαυρο είναι το μόνο κρασί που μπορούσε να αντέξει το πολυήμερο ταξίδι προς την Αμερική και να μη γίνει ξύδι. Ίσως η ιστορία να είναι αστικός μύθος για να εδραιώσει τη φήμη μιας έτσι κι αλλιώς εξαιρετικής ποικιλίας. Η συνολική παραγωγή οίνων με Ονομασία Προέλευσης «Νάουσα» είναι της τάξης των 2.500.000 λίτρων, από τα οποία το 30-40% εξάγεται. Στην περιοχή οινοποιούνται και άλλα 2.000.000 λίτρα ερυθρών, ροζέ και λευκών οίνων.