Ακρόδρυα: Eχθροί και ασθένειες που πρέπει να γνωρίζει ο καλλιεργητής

Αμυγδαλιά

Εχθροί

1. Ευρύτομο (Eurytoma amygdali, Hymenoptera, Eurytomidae): Το έντομο αυτό αποτελεί τον σημαντικότερο εχθρό της αμυγδαλιάς. Λόγω της ωοτοκίας του, προκαλείται πρόωρη καρπόπτωση, ενώ η βασική ζημιά προκύπτει από την καταστροφή του εδώδιμου τμήματος του καρπού από την προνύμφη του εντόμου. Έπειτα, το έντομο διαχειμάζει μέσα στα προσβεβλημένα αμύγδαλα (συνήθως παραμένουν μουμιοποιημένα στο δέντρο). Τα νέα έντομα εξέρχονται των καρπών στα μέσα της άνοιξης. Η ευαισθησία της αμυγδαλιάς στην προσβολή από ευρύτομο διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία, ενώ σχετίζεται και με τις ετήσιες κλιματικές συνθήκες.

Πρόληψη: Αφαίρεση και κάψιμο των μουμιοποιημένων καρπών.

Αντιμετώπιση: Δυο-τρεις ψεκασμοί εντομοκτόνων του μήνες Απρίλιο-Μάιο, με καθοδήγηση ως προς τον χρόνο εφαρμογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

Ασθένειες

1. Φαιά σήψη/μονίλια (Monilinia laxa): Για την αμυγδαλιά, φαίνεται ότι αποτελεί πρόβλημα μετά τον τέταρτο ή τον πέμπτο χρόνο. Το παθογόνο προκαλεί ξήρανση και νέκρωση των ανθέων και από εκεί επεκτείνεται στους κλαδίσκους. Ο μύκητας επιβιώνει στα προσβεβλημένα τμήματα του φυτού (ταξιανθίες και κλαδίσκοι) και με αυτόν τον τρόπο οι προσβολές συνεχίζουν και την επόμενη χρονιά. Οι προσβολές ευνοούνται από την υψηλή σχετική υγρασία (ανοιξιάτικες βροχές), ενώ η ευαισθησία διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία.

Πρόληψη: Αφαίρεση προσβεβλημένων κλαδίσκων και κλάδων πριν από την πτώση των φύλλων.

Αντιμετώπιση: Συνιστώνται τρεις ψεκασμοί, με καθοδήγηση ως προς τον χρόνο εφαρμογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

2. Πολυστίγμωση (Polystigma fulvum συν. Polystigma ochraceum): Ο ασκομύκητας αυτός προσβάλλει την άνοιξη τα φύλλα της αμυγδαλιάς. Τα συμπτώματα της προσβολής είναι πορτοκαλί κηλίδες στα φύλλα και ο μύκητας επιβιώνει σε μολυσμένα φύλλα στο έδαφος. Οι προσβολές ευνοούνται από την υψηλή σχετική υγρασία (ανοιξιάτικες βροχές) και η ευαισθησία διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία.

Πρόληψη: Απομάκρυνση των προσβεβλημένων φύλλων από τον αγρό.

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί από την έκπτυξη των «ματιών» μέχρι τις αρχές Ιουνίου (αναλόγως των καιρικών συνθηκών), με καθοδήγηση ως προς τον χρόνο εφαρμογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

3. Κορύνεο (Coryneum beijerinckii, Wilsonomyces carpophilus): Ο μύκητας αυτός προκαλεί νεκρώσεις στους οφθαλμούς, νεκρωτικές κηλίδες σε άνθη, φύλλα, βλαστούς και νεαρούς καρπούς. Η εξέλιξη της προσβολής δημιουργεί έλκη στους βλαστούς, ενώ με την πτώση των ιστών των κηλίδων γίνεται ορατό το παθογνωμικό σύμπτωμα των «τρυπών από σκάγια». Ο μύκητας επιβιώνει στα προσβεβλημένα φυτικά τμήματα και οι προσβολές ευνοούνται από την υψηλή σχετική υγρασία (ανοιξιάτικες βροχές).

Πρόληψη – αντιμετώπιση: Ψεκασμοί από την πτώση των φύλλων (επανάληψη τον χειμώνα) και την άνοιξη μετά την πτώση των πετάλων, με καθοδήγηση ως προς τον ακριβή χρόνο εφαρμογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

Καρυδιά

Εχθροί

1. Καρπόκαψα (Cydia pomonella): Το λεπιδόπτερο αυτό αποτελεί τον κυριότερο εχθρό της καρυδιάς. Προτιμά τις θερμές πεδινές περιοχές, με την προνύμφη (κάμπια) του να τρώει το εδώδιμο μέρος του καρπού. Έχει δυο-τρεις γενιές/έτος (τέλος άνοιξης, Ιούλιος, Αύγουστος), με την πρώτη να είναι πιο καταστροφική, αφού η προνύμφη προσβάλλει παραπάνω από ένα καρύδια.

Πρόληψη – αντιμετώπιση: Ψεκασμοί με βάση τα αποτελέσματα των παγίδων και τις γεωργικές προειδοποιήσεις, με καθοδήγηση ως προς τον ακριβή χρόνο εφαρμογής τους από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

2. Αφίδες (Chromaphis Juglandicola και Callaphis Juglandis): Οι αφίδες τρέφονται με τον χυμό των φύλλων, εξασθενώντας το δέντρο και μειώνοντας την παραγωγή του. Η προσβολή είναι πολύ χαρακτηριστική χάρη στα άφθονα μελιττώδη εκκρίματα.

Πρόληψη – αντιμετώπιση: Ψεκασμοί με βάση την εκτίμηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

3. Τετράνυχοι (κίτρινος και κόκκινος): Οι τετράνυχοι προκαλούν σημαντική ζημιά στα φύλλα, τρεφόμενοι από τους χυμούς, με αποτέλεσμα την πτώση των φύλλων και τη σοβαρή εξασθένηση των δέντρων (μείωση παραγωγής).

Πρόληψη – αντιμετώπιση: Ψεκασμοί με βάση την εκτίμηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

4. Βλαστορύκτης (Oberea linearis). Οι προσβολές από το έντομο αυτό έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Κρίσιμος παράγοντας είναι ο έγκαιρος εντοπισμός του από τον υπεύθυνο γεωπόνο, ο οποίος και θα υποδείξει τις χημικές επεμβάσεις, αλλά και τις απαραίτητες αποκοπές των προσβεβλημένων τμημάτων.

Ασθένειες

1. Βακτηρίωση (Xanthomonas arboricola pv. juglandis): Αρχικά, προσβάλλει τη νεαρή βλάστηση, ακολούθως τα αρσενικά και τα θηλυκά άνθη (το πιο ευαίσθητο μέρος του φυτού) και, τελικά, τον καρπό της καρυδιάς. Όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, η ασθένεια αυτή μπορεί να προκαλέσει μεγάλη μείωση της παραγωγής.

Πρόληψη – αντιμετώπιση: Ένας ψεκασμός με χαλκούχα στην έναρξη της βλάστησης και οι υπόλοιποι ανάλογα την προσβολή και τις συνθήκες, υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

2. Ανθράκωση (Gnomonia leptostyla): Ο μύκητας προσβάλλει τα φύλλα (φυλλόπτωση, εξασθένηση δέντρου, μείωση παραγωγής) και επιβιώνει σε προσβεβλημένα φύλλα στο έδαφος.

Πρόληψη – αντιμετώπιση: Ψεκασμοί με βάση την εκτίμηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

Καστανιά

Εχθροί

1. Βαλανίνος της καστανιάς (Curculio elephas): Το κολεόπτερο αυτό αποτελεί σοβαρό εχθρό της καστανιάς. Η ζημιά γίνεται από την προνύμφη του, η οποία τρέφεται με το εσωτερικό του κάστανου. Οι προσβολές είναι σημαντικότερες στις πρώιμες ποικιλίες σε σχέση με τις όψιμες.

Πρόληψη: Οι προσβολές είναι πολύ πιο περιορισμένες, αν απομακρυνθούν οι προσβεβλημένοι καρποί από το χωράφι.

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί με βάση την εκτίμηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

2. Καρπόκαψες της καστανιάς (Pammene fasciana / Laspeyresia splendana / Laspeyresia fagiglandana): Οι ζημιές προκαλούνται από τις προνύμφες των λεπιδόπτερων (πεταλούδων) αυτών που τρέφονται από το εδώδιμο τμήμα του καρπού. Σε χρονιές καλής καρπόδεσης, η προσβολή μπορεί να λειτουργήσει σαν φυσικός τρόπος αραίωσης των καρπών και οδηγεί σε παραγωγή μεγάλων καρπών.

Πρόληψη: Οι προσβολές είναι πολύ πιο περιορισμένες, αν απομακρυνθούν οι προσβεβλημένοι καρποί από το χωράφι.

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί με βάση την εκτίμηση της προσβολής από τον υπεύθυνο γεωπόνο.

3. Σφήκα της καστανιάς (Dryocosmus kuriphilus Yasumatsu): Αποτελεί τον σοβαρότερο εχθρό της καστανιάς, που παρατηρήθηκε πρόσφατα (2014) στη χώρα μας. Η προνύμφη της σφήκας διαχειμάζει εντός των οφθαλμών και την άνοιξη, μετά την έκπτυξη των οφθαλμών, δημιουργούνται κηλίδες στη νεαρή βλάστηση όπου και τρέφονται οι προνύμφες. Με την ενηλικίωση του εντόμου, οι κηκίδες ξηραίνονται και ξυλοποιούνται, ενώ παραμένουν στα δέντρα έως και δύο έτη. Ο σχηματισμός κηκίδων καθηλώνει την ανάπτυξη των βλαστών και μειώνει την καρποφορία κατά 50%-70%. Σοβαρή προσβολή μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στη νέκρωση των προσβεβλημένων καστανόδεντρων.

Αντιμετώπιση: Ως μόνιμη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του εντόμου θεωρείται η βιολογική καταπολέμηση με τη χρήση του παρασιτοειδούς εντόμου Torymus sinensis.

Ασθένειες

1. Μελάνωση (Phytophthora cambivora): Αποτελεί ασθένεια των ριζών που εντοπίζεται με την προοδευτική ξήρανση τμημάτων του δέντρου (φύλλα, βλαστοί), την ημιπληγία ή και την αποπληξία. Το τυπικό της σύμπτωμα είναι οι νεκρώσεις ακανόνιστου σχήματος στον λαιμό του δέντρου από όπου εκρέει σκούρο υγρό. Η προσβολή έχει ως αποτέλεσμα την εξασθένηση του δέντρου και, τελικά, την ξήρανσή του.

Πρόληψη: Αποφυγή μηχανικών ζημιών και πληγών με αρόσεις και φρέζες, αποφυγή της άρδευσης με κατάκλυση και αυλάκια, αποφυγή του βρεξίματος του λαιμού του φυτού και χρήση υποκειμένων ανθεκτικών στη μελάνωση.

Αντιμετώπιση: Έκθεση των προσβεβλημένων τμημάτων στο φως και επάλειψή τους με πάστα θειικού χαλκού 10%. Επίσης, βοηθά η λίπανση με αμμωνιακό άζωτο, ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν χημικές ουσίες υπό την επίβλεψη του υπεύθυνου γεωπόνου.

2. Έλκος της Καστανιάς (Cryphonectria parasitica / Endothia parasitica): Ο μύκητας εισέρχεται στο φυτό από πληγές και προσβάλλει τον φλοιό και το υπέργειο τμήμα του, προκαλώντας έλκη στους κλάδους. Τα φύλλα που βρίσκονται πάνω από το έλκος γίνονται χλωρωτικά και μετά νεκρώνονται ή πέφτουν. Τυπικό σύμπτωμα αποτελεί η έκπτυξη πολυάριθμων λαίμαργων βλαστών κάτω από το έλκος.

Πρόληψη: Απολύμανση εργαλείων κλαδέματος, επικάλυψη πληγών/τομών, αποφυγή τραυματισμών.

Αντιμετώπιση: Βιολογική καταπολέμηση, με εμβολιασμό των ελκών με υπομολυσματικά στελέχη του μύκητα.

Φιστικιά

Εχθροί

1. Ευρύτομο (Eurytoma plotnikovi): Το έντομο εμφανίζεται σε μεγάλους πληθυσμούς από το τέλος της άνοιξης έως το μέσο του θέρους, με ικανότητα να προκαλέσει μεγάλη μείωση της παραγωγής. Διαχειμάζει μέσα στους προσβεβλημένους καρπούς, που έμειναν πάνω στο δέντρο (στους πεσμένους δεν επιβιώνει).

Πρόληψη – αντιμετώπιση: Αφαίρεση των προσβεβλημένων καρπών από το δέντρο. Παρακολούθηση των πληθυσμών των ακμαίων και του επιπέδου της προσβολής και ψεκασμοί υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

2. Ψύλλες (Agonoscena pistasiae, A. targionii, A. cisti και Megagononsena gallicola): Τα τέσσερα αυτά είδη που έχουν εντοπιστεί στην Ελλάδα έχουν διαφορετική παρουσία σε κάθε περιοχή της χώρας. Άρα, οι προσβολές και η αντιμετώπισή τους διαφέρουν χρονικά από περιοχή σε περιοχή. Οι κύριες ζημιές, που είναι η φυλλόπτωση και η καταστροφή των νεαρών οφθαλμών, πραγματοποιούνται μέσα στο καλοκαίρι. Η ψύλλα προτιμά τα θηλυκά δέντρα.

Πρόληψη: Απομάκρυνση όλων των ξερών οργάνων των φυτών και ενσωμάτωση στο έδαφος των πεσμένων φύλλων. Επάλειψη του κορμού και των βραχιόνων με βορδιγάλειο πολτό νωρίς την άνοιξη. Περιμετρική φύτευση λίγων κουτσουπιών για προσέλκυση των φυσικών εχθρών της ψύλλας.

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί ανά περιοχή και βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

3. Σκώρος (Tinea pistaciae): Οι προνύμφες του μικρολεπιδόπτερου αυτού ορύσσουν στοές στους βλαστούς και τις ταξιανθίες. Το καλοκαίρι προκαλείται καρπόπτωση των νεαρών καρπών. Έχει πέντε γενεές τον χρόνο. Το καλοκαίρι κάθε μήνα έχουμε περίπου και μία γενεά, ενώ η τελευταία εμφανίζεται το φθινόπωρο.

Πρόληψη: Καταστροφή συγγενών αυτοφυών δέντρων, που υπάρχουν κοντά στον δενδρώνα (π.χ. σχίνος). Απομάκρυνση των προσβεβλημένων καρπών. Χειμερινός πολτός πριν από την έναρξη της νέας βλάστησης.

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

4. Σκολύτης φιστικιάς (Acrantus vestitus): Το κολεόπτερο αυτό προσβάλλει τον κορμό, τους βραχίονες και τους κλάδους του φυτού και αποτελεί το πιο σοβαρό ξυλοφάγο έντομο της φιστικιάς. Ανοίγει στοές στους νεαρούς πράσινους βλαστούς και καταστρέφει τους οφθαλμούς στους ξυλοποιημένους βλαστούς.

Πρόληψη: Διατήρηση του δέντρου σε εύρωστη κατάσταση. Αφαίρεση ξηρών κλαδίσκων και τοποθέτηση παγίδων ωοτοκίας (ξερά κλαδάκια κρεμασμένα, τα οποία καίγονται τον Φεβρουάριο).

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

Ασθένειες

1. Βοτρυοσφαίρια (τέλεια μορφή: Botryosphairia dothidea, ατελής μορφή: Neofusicoccum vitifusiforme): Η μόλυνση ξεκινά από ασκοσπόρια και πυκνίδια, που βρίσκονται σε ξερά κλαδιά ή σε έλκη επί των φιστικιών (ή άλλων γειτονικών δένδρων π.χ. ελιά). Από την προσβολή προκαλούνται έλκη στους βλαστούς, ξήρανση φύλλων, οφθαλμών και ταξικαρπιών. Η ασθένεια ευνοείται με πολύ υψηλές τιμές θερμοκρασίας και υγρασίας.

Πρόληψη: Καταστροφή των προσβεβλημένων φυτικών μερών. Καλό κλάδεμα τον Μάρτιο, ώστε να εξασφαλιστεί ο καλός αερισμός και εφαρμογή, κατά προτίμηση, της στάγδην άρδευσης. Διατήρηση των δέντρων σε καλή κατάσταση και αποφυγή υδατικού στρες. Επίσης, το χώμα θα πρέπει να είναι καθαρό από ζιζάνια. Αποφυγή πληγών και εντομολογικών προσβολών.

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

2. Σεπτορίωση (τέλεια μορφή: Mycoshaerella pistachio, ατελής μορφή: Septoria pistacinna): Η ασθένεια αυτή προσβάλλει τα φύλλα, στα οποία δημιουργεί σκούρες κηλίδες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πρόωρη φυλλόπτωση και την εξασθένηση του δέντρου. Η ασθένεια ευνοείται από την υψηλή σχετική υγρασία.

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

3. Σκωρίαση (Pileolaria terebinthi): Η ασθένεια προσβάλλει τα φύλλα, τις ταξιανθίες και τις ταξικαρπίες, προκαλώντας χαρακτηριστικές παραμορφώσεις. Διαχειμάζει στα προσβεβλημένα φύλλα στο έδαφος.

Πρόληψη: Αποφυγή της φύτευσης του δενδρώνα κοντά σε δασικές εκτάσεις λόγω παρουσίας μεγάλου αριθμού συγγενών αυτοφυών (π.χ. σχίνος, τσικουδιά κ.ά.).

Αντιμετώπιση: Ψεκασμοί βάσει της προσβολής υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

Φουντουκιά

Εχθροί

1. Άκαρι των οφθαλμών (Eriophyes avellanae και Phytoptus avellanae): Τα μικροσκοπικά αυτά ακάρεα διαχειμάζουν εντός των οφθαλμών, οι οποίοι και διογκώνονται αργά τον χειμώνα και νωρίς την άνοιξη. Η ευαισθησία διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία.

Πρόληψη-αντιμετώπιση: Παρακολούθηση του εντόμου με προσκολλητικές ταινίες διπλής όψεως και ψεκασμοί βάσει των αποτελεσμάτων και υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

Ασθένειες

1. Βακτηριακός καρκίνος (Pseudomonas syringae pv. avellanae): Η προσβολή οδηγεί στη μάρανση των κλαδιών και την ολική ξήρανση του δέντρου.

Πρόληψη – αντιμετώπιση: Προμήθεια υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Παρακολούθηση του αγρού την άνοιξη και το καλοκαίρι και αφαίρεση και καύση προσβεβλημένων βλαστών. Ψεκασμοί υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου γεωπόνου.

Από την ειδική έκδοση της «ΥΧ» για τα ακρόδρυα δέντρα