Πιθάρι των Δαναΐδων το δίκτυο ύδρευσης στον Αστακό

“Σας ενημερώνουμε ότι ανευρέθηκε μικροβιακή επιβάρυνση δεικτών κοπρανώδους προέλευσης στα δείγματα, κατά συνέπεια δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ασφαλείας του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης.
Αυθημερόν πρέπει να λάβετε μέτρα σύμφωνα με την Υγειονομική Νομοθεσία και την επιστημονική πρακτική. Σε περίπτωση μη εφαρμογής χλωρίωσης, θα πρέπει να απαγορευτεί η κατανάλωση του νερού για πόση, ή μαγείρεμα ή υγιεινή κουζίνας…
Όποια μη τήρηση των ανωτέρω και αμέλεια για το θέμα, αποτελεί κίνδυνο για τη Δημόσια Υγεία ..”

Τα παραπάνω σημειώνονται με την ένδειξη “επείγον” για πολλοστή φορά σε μια σειρά εγγράφων – εκκλήσεις που απευθύνει η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας προς στο Δήμο Ξηρομέρου από το 2001.

Ο Δήμος Ξηρομέρου βρίσκεται στον μεγαλύτερο νομό της χώρας, την Αιτωλοακαρνανία και συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης από την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αστακού, Φυτειών και Αλυζίας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του είναι 11.737 κάτοικοι.

Έδρα του δήμου ορίστηκε η παραλιακή κωμόπολη του Αστακού. Καίτοι ο Αστακός έχει περίπου 2.500 μόνιμους κατοίκους και κοντά ένα σημαντικό λιμάνι της χώρας, δεν έχει πόσιμο νερό. Και αυτή, δεν είναι μια καινούρια υπόθεση. Το νερό του δικτύου έχει απαγορευτεί για ανθρώπινη κατανάλωση από το 2007 αν και οι κάτοικοι, δε θυμούνται να πίνουν το νερό που τρέχει από τις βρύσες τους, περίπου τα τελευταία 30 χρόνια.

Πέρα από την πολύχρονη μικροβιακή επιβάρυνση, – η οποία φαίνεται να θεραπεύεται μέσα στο 2017 μετά τα μέτρα που έλαβε η δημοτική αρχή- το πρόβλημα ύδρευσης της κωμόπολης είναι πολυδιάστατο. Δεν υπάρχει ούτε επάρκεια ποσότητας, ενώ οι συνεχείς ζημίες ιδίως τους τελευταίους καλοκαιρινούς μήνες στο εξωτερικό δίκτυο (οι σωλήνες που μεταφέρουν το νερό από την πηγή μέχρι την πόλη) και εσωτερικό δίκτυο (το υπόγειο δίκτυο από σπίτι σε σπίτι) της πόλης, έχουν ως αποτέλεσμα σε περίπτωση βλάβης, να μην τρέχει στάλα από τις οικιακές βρύσες, από μερικές ώρες, έως και ολόκληρη μέρα. Για πόσο θα μπορούσατε να αντέξετε εσείς χωρίς πόσιμο νερό;

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Οι κάτοικοι του Αστακού έχουν μάθει να ζουν χωρίς πόσιμο νερό, δεδομένου ότι αυτό το πολύτιμο αγαθό, απαξιώθηκε μόλις έγινε για πρώτη φορά ευρέως γνωστό, ότι κομμάτι του εξωτερικού δικτύου είναι κατασκευασμένο από αμιαντοσωλήνες. Από τότε, το νερό “στοιχειώθηκε”.

Ο αμίαντος, αν και ορυκτό και άρα φυσικής προέλευσης, έχει συνδεθεί με καρκινογενέσεις. Η ευρωπαϊκή οδηγία 76/769/ΕΟΚ, (που αφορά περιορισμούς κυκλοφορίας στην αγορά και χρήση μερικών επικίνδυνων ουσιών και παρασκευασμάτων) απαγόρευσε τη χρήση προϊόντων αμιάντου συμπεριλαμβανομένων των καινούργιων αγωγών πόσιμου νερού. Χρειάζεται όμως να διαχωρίσουμε τον εισπνεόμενο από τον καταπινώμενο αμίαντο. Για τον τελευταίο, οι επιστημονικές μελέτες, έχουν δείξει ότι δεν αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Όταν όμως ο αμίαντος κόβεται και άρα εισπνέεται από τον άνθρωπο, ενδέχεται να προκαλέσει καρκινογενέσεις [βλ. μελέτη Πνεύμονας Μετσόβου].

Σήμερα, για τους υφιστάμενους αγωγούς νερού, δηλαδή για όσους σωλήνες έχουν τοποθετηθεί μέχρι το 1999, δεν υπάρχει νομοθετική ρύθμιση απόσυρσης τους. Παραμένουν ως έχουν. Σε περίπτωση φθοράς τους, όταν αντικαθίσταται, όσοι τον δουλεύουν, χρειάζεται να φορούν ειδικές μάσκες.

Για τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, ο αμίαντος δεν αποτελεί απειλή για τη δημόσια υγεία δεδομένου ότι δεν έχει αποδειχθεί συσχέτιση νοσημάτων που οφείλονται στον αμίαντο μέσω του νερού. Η Διεύθυνση επισημαίνει ότι πρέπει να αποφεύγεται η χρήση αμιαντοσωλήνων στην ύδρευση λόγω της τεχνικής αδυναμίας άμεσης και ταχείας αποκατάστασης των σωληνώσεων και των κινδύνων για τους εργαζόμενους τεχνικούς, από τη θραύση και κοπή των σωλήνων.

Με επιστημονικές αποδείξεις ή χωρίς, το νερό του Αστακού είχε πλέον απαξιωθεί και οι Αστακιώτες είχαν αρχίσει ήδη να ψάχνουν εναλλακτικές πηγές πέραν της μοναδικής κρατικής ενδεδειγμένης πηγής, ή, να αγοράζουν συστηματικά εμφιαλωμένο νερό.

Η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας υπήρξε για αρκετά χρόνια, κάθετη στις συστάσεις της προς το Δήμο Ξηρομέρου: Η μόλυνση στο νερό που επιφέρει απαγόρευση της πόσης προέρχεται από τα μαντριά και τα περιπλανώμενα ζώα, πέριξ της πηγής.

ΦΩΤΟ: Ζώα που βρίσκονται μερικά μόλις μέτρα μετά την υδρομάστευση στις πηγές της Λάμπρας και μπροστά από τον κεντρικό αγωγό που μεταφέρει το νερό στην πόλη. Αύγουστος 2017

Στις αλλεπάλληλες και επείγουσες ενημερώσεις από την πλευρά της Διεύθυνσης Υγιεινής προς τη δημοτική αρχή, αναφέρεται “βάρυνση της μόλυνσης” (όχι ρύπανση), δηλαδή μικροβιακή επιβάρυνση, λόγω των ζώων περί της πηγής όπου παλιότερα ήταν και επί της πηγής και επί της υδρομάστευσης.

Η Διεύθυνση ζητούσε επανειλημμένα περίφραξη, περιφρούρηση και προστασία της πηγής ενώ αναφέρει πως “σύμφωνα με τη νομοθεσία, σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται ανθρωπογενής δραστηριότητα σε ακτίνα μικρότερη των πενήντα μέτρων από την πηγή και πολύ μεγαλύτερη απόσταση ανάντη της πηγής”.

Μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, μιας και η συνύπαρξη ανθρώπων και ζώων χάνεται στους αιώνες, όμως η κατανάλωση νερού όπου βρίσκονται τριγύρω ζώα, αποτελεί δημόσιο κίνδυνο.

“Οι πηγές πάντα προστατεύονταν!”

Σύμφωνα με τον φυσικό και περιβαλλοντολόγο κ. Νίκο Γιαννούλη, οι πηγές από αρχαιοτάτων χρόνων θεωρούνταν ιερές, αφιερωμένες σε θεά ή θεό και ήταν πάντα απρόσιτες. Φέρνει ως παράδειγμα τα ορεινά χωριά της Ηπείρου όπου υπήρχαν οι κλασσικές πέτρινες βρύσες, μέσα από τις οποίες ερχόταν το νερό στο χωριό από την πηγή. Ο κ. Γιαννούλης εξηγεί πως τα παλαιότερα χρόνια, δεν υπήρχαν πάνω από τη πηγή ούτε βόθροι, ούτε κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις.

Σήμερα, οι πηγές της Λάμπρας (στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου) απ’ όπου υδρεύεται ο Αστακός σίγουρα δεν αντιμετωπίζονται ως ένα ιερό μέρος, όμως είναι εξίσου απρόσιτες στους περαστικούς και προστατεύονται από ….τα δύο τσοπανόσκυλα του κτηνοτρόφου της περιοχής και γαβγίζουν επίμονα σε όποιον πλησιάσει αρκετά την υδρομάστευση της πηγής.

Σύμφωνα με τον Αντιδήμαρχο Ύδρευσης του Δήμου Ξηρομέρου, κ. Θεόδωρο Λιβάνη, το πρόβλημα της μόλυνσης του νερού οδεύει στο τέλος του, μιας και έγιναν όλες οι απαραίτητες κατά τον ίδιο ενέργειες προστασίας της ποιότητας του νερού της πηγής: Στεγανοποιήθηκε η περιοχή της υδρομάστευσης -όπου βρίσκεται το νερό στο έδαφος- ώστε να είναι απρόσιτη στα ζώα και έχουν γίνει οι νόμιμες διαδικασίες απομάκρυνσης των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων. “Είναι πολύ λίγα πλέον τα ζώα που είναι εκεί και είναι 100 χρόνια. To πρόβλημα τώρα είναι τα περιφερόμενα ζώα που περνάνε από το βουνό, παρά αυτή η μονάδα της περιοχής. Όμως από τη στιγμή που ο νόμος λέει ότι απαγορεύεται να υπάρχουν ζώα, πρέπει να τα απομονώσουμε. Έχουμε κάνει όλα τα έγγραφα και βρίσκεται σε διαδικασία απομάκρυνσης. Θα φύγει. Δεν είναι όμως εύκολο να πείσεις ένα κτηνοτρόφο που έχει μάθει να είναι εκεί όλη του τη ζωή.“

Ο Αντιδήμαρχος κρατάει στα χέρια του τις αναλύσεις του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, υπεύθυνο φορέα τον οποίο επέλεξε ο ίδιος για τις μικροβιολογικές αναλύσεις του νερού του Αστακού. Και οι τρεις δειγματοληψίες που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο 2017 δείχνουν ότι η ποιότητα του νερού από το οποίο υδρεύεται ο Αστακός και η ποιότητα του νερού που κυλάει από τις βρύσες του Αστακού, είναι σύμφωνη με την ισχύουσα νομοθεσία (με τους όρους της Υ2/2600/2001, Φ.Ε.Κ. 892Β/11-7 2001, όπως τροποποιήθηκε Φ.Ε.Κ. 1082Β/14-8-2001, τροπ. Φ.Ε.Κ. 630Β/26-4-2007 σχετική με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης).

Βίντεο: Τα τσομπανόσκυλα δίπλα στην υδρομάστευση

Αρκούν οι μικροβιολογικές μετρήσεις;

Για τον περιβαλλοντολόγο και παλιότερα εργαζόμενο στο Κέντρο Υδροβιολογικών Μελετών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Γιαννούλη, η ποιότητα του πόσιμου νερού, έχει πολλές διαστάσεις και παραμέτρους.

“Η ποιότητα του νερού, είναι πολυπαραγοντική και πολυπαραμετρική. Η μικροβιολογική ανάλυση είναι μία φωτογραφία. Εξαρτάται αν έγινε απόλειψη για τα δείγματα αφού είχαν χλώριο και δεν ήταν σε περίοδο βροχοπτώσεων. Τρεις αναλύσεις μέσα στο χρόνο είναι καλές και πρέπει να γίνονται και πιο συχνά, αλλά δε φτάνει μόνο το μικροβιακό φορτίο. Ο καθένας είναι το τι ζητάει σαν καλό. Το νόμιμο είναι ότι η ΚΥΑ λέει και άρα εγώ είμαι νόμιμος. Δε φτάνει όμως αυτό. Η συνέπεια είναι ότι εγώ δεν πίνω νερό το οποίο είναι ποιοτικό. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Αν σας πάρω την πίεση τώρα, και είναι καλή. Τι σημαίνει, ότι είστε υγιής; Μία ένδειξη είναι. Και όταν πάει να κάνει κάποιος εξετάσεις, θα κάνει και πίεση και αίμα και άλλες. Στο τέλος ο γιατρός θα κάνει μία συσχέτιση.”

Ο κ. Γιαννούλης υποστηρίζει μια ολιστική μέθοδο εκτίμησης της ποιότητας του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης και αναδεικνύει την πολυπαραμετρική αξιολόγηση της καταλληλότητας του πόσιμου νερού, σύμφωνα άλλωστε και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και τη διεθνή βιβλιογραφία. Ο ίδιος αναφέρει πως υπάρχουν αρκετές μελέτες που αναφέρονται στην εφαρμογή διάφορων μεθόδων αξιολόγησης της προστασίας πηγών πόσιμου ύδατος (Reid D, Lamb A, Lilly A, McGaw B, Gauld J, Cooper D. McLaren C,2001, ‘’Improvements to source protection for private water supplies in Scotland, UK’’ Water Policy 3:273-281).

Όπως αναφέρει ο περιβαλλοντολόγος, η πλέον αποτελεσματική μέθοδος αξιολόγησης του μικροβιολογικού κινδύνου (MRA) προτείνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), 1997, ‘’Guidelines for Drinking-water Quality, 2nd Edition’’ Vol. 3, Surveillance and control of community supplies, Geneva) και περιλαμβάνει τον συνδυασμό της εκτίμησης του υγειονομικού κινδύνου (Επιτόπια Υγειονολογική Αναγνώριση, ΕΥΑ) και των σχετικών μικροβιολογικών αναλύσεων.

Ο κ. Γιαννούλης επιμένει ότι ο  συνδυασμός των στοιχείων που προκύπτουν από τις δύο διαδικασίες (Επιτόπια Υγειονολογική Αναγνώριση και μικροβιολογικές αναλύσεις) είναι ο ασφαλέστερος τρόπος εκτίμησης του κινδύνου ενώ τα αποτελέσματα της κάθε διαδικασίας ξεχωριστά δεν παρέχουν ασφαλή ένδειξή για την εμφάνιση υδατογενών επιδημιών. 

Ο κ. Γιαννούλης που είδε τις φωτογραφίες, σχολίασε: “O σωλήνας έχει οξειδωθεί και έχει υποστεί φθορά. Το μικρόβιο που κυκλοφορεί εκεί «περπατάει», δεν έχει να κάνει με το ότι ο σωλήνας είναι τρύπιος και ότι το νερό χύθηκε. Αυτό θα έπρεπε να είναι μέσα στη γη, μέσα σε τούνελ, εγκιβωτισμένο. Γύρω από το αντλιοστάσιο υπάρχουν ζώα τα οποία ρυπαίνουν την επιφάνεια. Ακόμα και αν το αντλιοστάσιο είναι περιφραγμένο (που είναι), τα ζώα ρυπαίνουν την ευρύτερη περιοχή. Ο υδροφόρος ορίζοντας, δεν είναι μόνο όσο είναι η περιφραγμένη περιοχή του αντλιοστασίου αλλά εκτείνεται σε μια ευρύτερη περιοχή. Οπότε η κτηνοτροφική δραστηριότητα ρυπαίνει τον υδροφόρο ορίζοντα.”

Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Υγιεινής, “όλο το δίκτυο ύδρευσης (πηγή υδροληψίας, αντλιοστάσια, αγωγοί, φρεάτια, δεξαμενή, σημεία ελέγχου κτλ.) πρέπει να είναι ασφαλή και απρόσιτα από τους πολίτες. Κάθε επέμβαση στο δίκτυο πρέπει να γίνεται από εξουσιοδοτημένα με ειδικές γνώσεις άτομα και ορθή πρακτική. Αυθαίρετες ενέργειες επί του δικτύου εγκυμονούν κινδύνους. Η ορθή τεχνική πρακτική απαγορεύει συνδέσεις στον κεντρικό αγωγό πριν τη δεξαμενή συγκέντρωσης όπου πρέπει να εφαρμόζεται και η απολύμανση.”

Κατά τη διάρκεια της έρευνας, εντοπίσαμε πολλά από τα σημεία τα οποία απαγορεύει την πρόσβαση προς τους πολίτες η Διεύθυνση Υγιεινής, να είναι απολύτως προσβάσιμα από οποιονδήποτε. Και μέρος των αγωγών και τα φρεάτια και η δεξαμενή.

Βίντεο από τη δεξαμενή της πόλης του αστακού

Εκτός από το πρόβλημα της μόλυνσης του νερού, υπάρχει και το πρόβλημα της μη επάρκειας του νερού που φτάνει στον Αστακό.

“Με τις αποδόσεις που έχουν τα αντλιοστάσια, εγώ στέλνω στον Αστακό γύρω στα 4.000 κυβικά κάθε μέρα. Για μια οικογένεια, όση κατανάλωση και να κάνει, δε θέλει πάνω από ένα κυβικό. Και όμως η δεξαμενή είναι στάσιμη, ότι πέφτει φεύγει και ακόμα και το βράδυ, το νερό χάνεται, καταναλώνεται γιατί το δίκτυο είναι διάτρητο”, λέει ο Αντιδήμαρχος κ. Λιβάνης.

Για τον Αντιδήμαρχο, μέρος του προβλήματος βρίσκεται και στο εσωτερικό δίκτυο της κωμόπολης  όπου υπάρχουν γειτνιάσεις του δικτύου ύδρευσης, με την αποχέτευση και όπως λέει, θα αλλαχθεί όλο. “Έχουν επισκευαστεί με το δίκτυο του βιολογικού καθαρισμού (σσ. Ο βιολογικός καθαρισμός δε λειτούργησε ποτέ στον Αστακό) γύρω στα 7 χλμ. και θα δημοπρατήσουμε 15 χλμ. περίπου οπότε θα κουμπώσουν τα δίκτυα και πιστεύω αυτό θα λύσει οριστικά το πρόβλημα του Αστακού. Γιατί και μια ζημιά να έχεις μετά στο εξωτερικό δίκτυο, η ποσότητα στη γεμάτη δεξαμενή, φτάνει για δύο με τρεις μέρες.”

Ο κ. Λιβάνης, κοστολογεί το έργο περίπου στο ένα εκατομμύριο ευρώ.

Για τη Διεύθυνση Υγιεινής, η κατασκευή των δικτύων γίνεται ευθύνη των τεχνικών υπηρεσιών ενώ η Διεύθυνση περιορίζεται μόνο σε συστάσεις προς τη δημοτική αρχή για την αποφυγή επιμολύνσεων και εμφάνισης προβλημάτων υγείας στα πλαίσια της πρόληψης. Σε κάθε περίπτωση, η ορθή κατασκευαστική και επιστημονική πρακτική ορίζει ότι πρέπει να αποφεύγονται οι γειτνιάσεις συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης. Όπου είναι αναπόφευκτο, η σύσταση της Διεύθυνσης είναι ότι η κατασκευή θα πρέπει να είναι τέτοια που να μην υπάρχουν κίνδυνοι επιμόλυνσης του δικτύου ύδρευσης: ο αγωγός ύδρευσης θα πρέπει να είναι ψηλότερα από τον αγωγό αποχέτευσης και με περαιτέρω προστασία.

Τα παραπάνω στάδια προληπτικής προστασίας πρέπει να γίνονται στις υποδομές των δικτύων. Τι γίνεται όμως όταν το δίκτυο στον Αστακό έχει κατασκευαστεί αρκετά χρόνια πριν και κανένας δε γνωρίζει με ακρίβεια τι γίνεται σε όλους τους θαμμένους αγωγούς της πόλης; Γι αυτό το λόγο, συστήνεται υπολειμματικό χλώριο στην κεντρική δεξαμενή της πόλης έτσι ώστε αν μπει κάτι ατυχηματικά μέσα στο νερό, να καταστραφεί από το χλώριο.

ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

Ερχόμενος κανείς στον Αστακό, θα παρατηρήσει στην άκρη του οδοστρώματος, αρκετές φρέσκες τσιμεντοστρώσεις σαν μπαλώματα. Πρόκειται για επισκευές στο εξωτερικό δίκτυο ύδρευσης της πόλης, στον κεντρικό αγωγό που μεταφέρει το νερό από τις πηγές της Λάμπρας στην πόλη του Αστακού. Τον μήνα Αύγουστο, σε απόσταση περίπου 14 χιλιομέτρων, μετρήσαμε 29 μπαλώματα στην άκρη του δρόμου. Οι ζημιές αυτές, σχετίζονται με τις διακοπές υδροδότησης στην πόλη.

Για τον Αντιδήμαρχο κ. Λιβάνη, οι διακοπές στην υδροδότηση, οφείλονται στις πολλές ζημιές στο εξωτερικό δίκτυο. “Το δίκτυο κατασκευάστηκε εδώ και 30 χρόνια και δε φταίει η παλαιότητα αλλά από την αρχή που έγινε, έχει προβλήματα. Φέτος είχαμε περισσότερες ζημιές λόγω κίνησης επειδή έκλεισε το λιμάνι της Πάτρας προς Ιθάκη και Κεφαλλονιά και είχε πολλά φορτηγά, βυτία και άρα περισσότερα σπασίματα δεδομένου ότι αυτά είναι βαριά οχήματα. Ο αγωγός είναι φτιαγμένος πάνω σε πέτρες. Οι ζημιές μπορεί να γινόντουσαν και στις τρεις ή τέσσερις η ώρα το βράδυ και σε 4-5 ώρες, τρέχαμε και αποκαταστούσαμε τη βλάβη. Όμως σε περίπτωση προβλήματος χρειάζονται 8 ώρες για να αδειάσει ο αγωγός και 8 για να γεμίσει. Όμως εμείς είχαμε πάντα νερό στη δεξαμενή ώστε να μην μείνει 24ωρο χωρίς νερό η πόλη του Αστακού. Τα προβλήματα που έχουμε για τις διακοπές, οφείλονται στην κακοτεχνία του δικτύου που έχει γίνει από την πρώτη στιγμή.’’

Για τον κ. Γρηγόρη Σταύρου, κάτοικο του Αστακού και τεχνίτη του δικτύου ύδρευσης τα τελευταία 30 χρόνια, το πρόβλημα δεν είναι το βάρος των φορτηγών μιας και όπως αναφέρει, ο αγωγός είναι τοποθετημένος στην άκρη του δρόμου, στο σημείο που δεν υπάρχει καν άσφαλτος. “Ο αγωγός περνάει πέρα από το δρόμο στην άκρη και άρα δε φταίνε τα φορτηγά. Αυτά είναι δικαιολογίες. Οι ζημιές προέρχονται από τη συνεχή λειτουργία των αντλιοστασίων. Όταν σπάσει ο αγωγός, έχει τέτοια πίεση που σηκώνει την άσφαλτο επάνω και τη σπάει. Αν περάσει αυτοκίνητο εκείνη την ώρα είναι επικίνδυνο, θα σε πετάξει απέναντι. Η νταλίκα για να πάει εκεί που είναι ο αγωγός, πρέπει να πάει εκτός της ασφάλτου.”

Στο θέμα των ζημιών του κεντρικού αγωγού, αν προκαλούνται από το βάρος των φορτηγών ή όχι, η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου, μπορεί να δώσει στους δημότες τις κατάλληλες εξηγήσεις από που περνάει ο αγωγός ύδρευσης και αν έτσι, όντως μπορούν να εξηγηθούν οι συνεχείς ζημιές στο δίκτυο.

“Εδώ το νερό κλέβεται!”

Για τον κ. Λευτέρη Μάντζαρη, οδοντίατρο και επικεφαλής της ελάσσονος αντιπολίτευσης “Συμπολιτεία Ξηρομεριτών”,  το πρόβλημα της μη επάρκειας του νερού και οι συνεχείς ζημιές οφείλονται και στις παράνομες συνδέσεις επάνω στον κεντρικό αγωγό.

Παράνομη σύνδεση σε έναν κεντρικό αγωγό ύδρευσης είναι οποιαδήποτε σύνδεση στην οποία δεν μπορεί να εντοπιστεί και δεν υπάρχει μετρητής. Ως αποτέλεσμα, ο χρήστης επωφελείται χωρίς να έχει κάποιο ρολόι και κυρίως να μην πληρώνει για την κατανάλωση του νερού.

Γιατί άραγε μπορεί μία δημοτική αρχή να έχει ανοχή στις παράνομες συνδέσεις εφόσον ο δήμος χάνει χρήματα; Ο λόγος, ψηφοθηρικός.

Κατά τη συνεδρίαση δημοτικού συμβουλίου της σημερινής δημοτικής αρχής, για τη ψήφιση του ισχύοντος Κανονισμού Ύδρευσης του Δήμου, το πρόβλημα των παράνομων συνδέσεων, αναφέρεται αρκετά γλαφυρά από τους δημοτικούς συμβούλους της περιοχής.

«Με αφορμή την ψήφιση του υπόψη κανονισμού και τις διατάξεις του, είναι καιρός η δημοτική αρχή να εξετάσει με μεγάλη προσοχή ζητήματα τυχόν παράνομων υδροδοτήσεων- συνδέσεων, χωρίς υδρομετρητή, ή με ύπαρξη bay-bas κλπ. Τα έσοδα που χάνονται για το δήμο είναι πολλά και το μέγα ερώτημα είναι γιατί να υπάρχουν οι συνεπείς πολίτες από τη μία πλευρά που πληρώνουν και κάποιοι τυχόν έξυπνοι που παρανομούν – δεν πληρώνουν ή πληρώνουν λιγότερα κυβικά, και τυγχάνουν της ατιμωρησίας και του ελέγχου. Προτείνουμε να συγκροτηθεί επιτροπή με κατάλληλα μέλη, όπου τουλάχιστον θα συμπεριλαμβάνονται οι υδρονομείς και οι πρόεδροι των Τ. Κ και της Δ.Κ του δήμου, για έλεγχο όλων των συνδέσεων. Είναι θέμα αρχής η εξάλειψη των διαχρονικών κοινωνικών αδικιών, με τον έλεγχο και τυχόν ανεύρεση παράνομων συνδέσεων. Μέλη θα μπορούσαν να ορισθούν και παλαιοί συνταξιοδοτηθέντες υδρονομείς (με δαπάνη), επειδή αυτοί γνωρίζουν καλύτερα κάθε σύνδεση. Οι δημότες πρέπει να νοιώσουν ότι ο δήμος κινείται με βάση την αρχή της ισότητας, της διαφάνειας και της ισονομίας – ισοπολιτείας. Να πάμε μπροστά το τόπο με σύγχρονες δομές χρηστής διοίκησης και πνεύμα κοινωνικής δικαιοσύνης. Να εξαλείψουμε τον κάθε μαυρογυαλούρο αιρετό που αλλού έκλεινε ή κλείνει τα μάτια για ύπαρξη παρανομιών στο θέμα της ύδρευσης και αλλού ομιλεί ή πράττει ως αδέκαστος τιμητής της νομιμότητας.”

Σύμφωνα με τον Αντιδήμαρχο κ. Λιβάνη, όταν η παράταξη του ανέλαβε ως νέα δημοτική αρχή, πίεσε για να μπουν ρολόγια. “Είναι δύσκολο να σπάσεις ένα κατεστημένο και να πιέσεις έναν κτηνοτρόφο που παίρνει τόσα χρόνια νερό και να του το κόψεις. Βάλαμε μετρητές και πιστεύουμε ότι το θέμα το έχουμε συμμαζέψει, όχι μόνο στον Αστακό, αλλά σε όλο το Δήμο.”

Ο κ. Λιβάνης, εκτιμά ότι μια παράνομη σύνδεση στο εσωτερικό δίκτυο κάνει ζημιά στην οικονομία του δήμου και όχι στο δίκτυο και συμπληρώνει “τώρα, τι έχει κάνει ο άλλος μέσα στο ένα μέτρο, εδώ και χρόνια, δεν μπορώ να βάλω το χέρι στο Ευαγγέλιο να πω αν υπάρχουν”.

Πέρα από τους λόγους δημόσιας υγιεινής όπου απαγορεύεται να τρυπηθεί ο κεντρικός αγωγός ύδρευσης, οι παράνομες συνδέσεις δημιουργούν και άλλο ένα σοβαρό πρόβλημα: “Τα αντλιοστάσια δουλεύουν συνέχεια με αποτέλεσμα να “πρεσάρεται” συνέχεια ο αγωγός. Επόμενο είναι ότι κάποια στιγμή θα σπάσει. Όμως αν έκλειναν τις παράνομες συνδέσεις, δε θα χρειαζόταν να δουλεύουν συνέχεια τα μοτέρ των αντλιοστασίων. Θα ξεκουραζόταν και ο αγωγός και το μηχάνημα. Σήμερα όμως δουλεύουν μέρα νύχτα” αναφέρει ο κ. Σταύρου.

Είναι τόσο εύκολο να κλέψει κάποιος νερό; Πάντως δεν είναι δύσκολο.

Ο υδραυλικός Πέτρος Ρούντης ερωτηθείς για το θέμα των παράνομων συνδέσεων αναφέρει ότι “ένας που ξέρει το δίκτυο, εύκολα μπορεί να κλέψει. Μπορεί να τρυπηθεί ο αγωγός χωρίς να βγει σταγόνα νερό, έστω και αν είναι υπό πίεση.”

“Ότι βλέπεις από κεντρικό δίκτυο και δεν υπάρχει μετρητής, είναι παράνομο!”

Παλιότερος δήμαρχος του Δήμου Αστακού, είχε προσπαθήσει να λύσει το πρόβλημα της επάρκειας του νερού, κατασκευάζοντας πηγάδι (με δική του πρωτοβουλία) που τραβούσε νερό από τον διπλανό ποταμό. Σήμερα αυτό το πηγάδι έχει σφραγιστεί.

Όταν κάποιοι από τους προηγούμενους Αντιδημάρχους Ύδρευσης κλήθηκαν στη δικαιοσύνη για να δώσουν εξηγήσεις για τις ενέργειες τους κατά τη διάρκεια της θητείας του, στις αναφορές που υπέβαλαν, αναφέρουν πως το πρόβλημα με το νερό, θα μπορούσε να λυθεί με μία γενναία χρηματοδότηση από πλευράς της Πολιτείας.

Βέβαια, διαβάζοντας κανείς από το 2003 και μετά, τους απολογιστικούς πίνακες εσόδων του Δήμου Αστακού (μετέπειτα Δήμος Ξηρομέρου), “γενναίες” κρατικές χρηματοδοτήσεις δόθηκαν σε αρκετές περιπτώσεις, όμως δε φαίνεται το πρόβλημα της ποιότητας και η επάρκεια του νερού να ήταν προτεραιότητα για τις διαδοχικές Δημοτικές Αρχές. Στους απολογιστικούς πίνακες, δεν αναγράφονται περισσότερες εξηγήσεις για το πού ξοδεύτηκαν κρατικές επιχορηγήσεις που ξεπερνούν κάποιες φορές τα 400.000 ευρώ η κάθε μία.

Με αίτηση που κατατέθηκε στο Δήμο Ξηρομέρου στο τέλος του Αυγούστου, για τις ανάγκες του συγκεκριμένου ρεπορτάζ, ζητήθηκαν αρχεία όπου αναγράφονται αναλυτικά τα ποσά που δαπανήθηκαν από τις κρατικές επιχορηγήσεις από το 2003 και μετά (ΣΑΤΑ, ΘΗΣΕΑΣ κ.α.) για κάθε τομέα (ύδρευση, περιβαλλοντικά έργα, επενδύσεις) καθώς και αρχεία που απομονώνουν τα έσοδα και έξοδα που σχετίζονται με την ύδρευση, μόνο για την πόλη του Αστακού ή έστω ολόκληρου του Δήμου. Στο τέλος Οκτωβρίου συμπληρώθηκαν δύο μήνες από την κατάθεση της συγκεκριμένης αίτησης και δεν έχει υπάρξει καμία ενημέρωση από την πλευρά του Δήμου.

Ακόμα, δεν είναι εύκολο να εκτιμήσει κανείς τις δαπάνες ενός Δήμου. Εμείς προσπαθήσαμε να δούμε την οικονομική κατάσταση πριν ο Δήμος γίνει καλλικρατικός αλλά και μετά τη συνένωση με άλλους δήμους, το 2011. Αν και ανατρέξαμε 14 χρόνια πίσω και μελετήσαμε τους απολογιστικούς πίνακες εσόδων και εξόδων του Δήμου Αστακού (μετέπειτα Δήμος Ξηρομέρου), απομονώσαμε τα ποσά που σχετίζονται με την ύδρευση, είναι δύσκολο να γίνει εκτίμηση τι ακριβώς πληρώνει ο δημότης του Αστακού και τι παίρνει ως υπηρεσία και αξία από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, δεδομένου ότι τα τέλη ύδρευσης είναι ανταποδοτικά τέλη.

Πατώντας εδώ μπορείτε να δείτε τα έξοδα που σχετίζονται με την ύδρευση από το 2003 -2016

Η δυσκολία έγκειται στο ότι στους απολογιστικούς πίνακες εξόδων, αρκετά ποσά, αναφέρονται συνολικά για όλο το Δήμο Ξηρομέρου που περιλαμβάνει 19 δημοτικά διαμερίσματα.

Για παράδειγμα, στον απολογιστικό πίνακα εξόδων του 2015, το ποσό των 435,753,54 ευρώ αναγράφεται πληρωθέν ως αντίτιμο κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος φωτισμού και κίνησης των αντλιοστασίων του Δήμου χωρίς να αναφέρεται αν πρόκειται για τα τρία αντλιοστάσια του Αστακού.

Το ποσό των 5.000 ευρώ αναφέρεται για τη συντήρηση των χλωριωτών και τη χλωρίωση χωρίς γεωγραφικό προσδιορισμό.

Σε πολλές περιπτώσεις αναγράφονται τα έξοδα μόνο για ένα δημοτικό διαμέρισμα όπως π.χ. 14.800 ευρώ για τη συντήρηση του αντλιοστασίου ύδρευσης μόνο για τον Αστακό ή προμήθεια υλικών ύδρευσης για τον Αστακό, ποσό 14.999,59 ευρώ.

Στον επισυναπτόμενο πίνακα απομονώσαμε τα ποσά που αναφέρονται ρητά ότι προορίζονται για τον Αστακό αλλά και τα ποσά που ναι μεν σχετίζονται με την ύδρευση αλλά χωρίς γεωγραφικό προσδιορισμό. Ο αναγνώστης μπορεί να κάνει εκτίμηση του ποσού που κοστίζει η ύδρευση της περιοχής, το ποσό των χρημάτων που εισπράττει ο Δήμος από δημοτικά τέλη, τα ποσά που δαπανά ο δήμος για τις συνεχείς ζημιές στο δίκτυο κ.α.

Με την προαναφερθείσα αίτηση που καταθέσαμε στο Δήμο Ξηρομέρου, ζητήθηκαν τα αρχεία που σχετίζονται με αυτή την έρευνα, σε ανοιχτή και επεξεργάσιμη μορφή -και όχι σε κλειστά αρχεία pdf-, όπως άλλωστε ορίζει ο νόμος 4305/2014  ο οποίος είναι γνωστός ως νόμος για τα Ανοικτά Δεδομένα. Ο συγκεκριμένος νόμος κατοχυρώνει την αρχή της εξ ορισμού ανοικτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης των εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημόσιου τομέα (open by default). Ο σκοπός είναι η ενίσχυση της διαφάνειας και της δημόσιας λογοδοσίας.

Το νερό στον Αστακό στοιχίζει….

Σήμερα, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές παρελθόντων ετών (ΠΟΕ) για την ύδρευση στο Δήμο Ξηρομέρου είναι 1.256.663,77 ευρώ (σύμφωνα με τον απολογιστικό πίνακα του 2016), ποσό που δείχνει να έχει παρενέργειες σε όλο τον οικονομικό κύκλο, ενώ ο Δήμαρχος ζήτησε δάνειο ύψους 1.300.000 ευρώ ώστε να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό του δήμου. Τελικά, εγκρίθηκε από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, δάνειο ύψους 1.017.945,05 ευρώ.

Σύμφωνα με τον κανονισμό ύδρευσης του Δήμου:

Η επιβολή του Τέλους Ύδρευσης (κατανάλωσης νερού) για όλες τις Κοινότητες του Δήμου  είναι σε δύο κλίμακες όσον αφορά τα κυβικά νερού:

α) Από 0-120 κυβικά νερού ανά τετράμηνο.

β) Από 121 και άνω κυβικά νερού ανά τετράμηνο.

Το ποσό ανά κυβικό και των δύο κλιμάκων θα προσδιορίζεται με σχετική απόφαση του Δ.Σ. περί καθορισμού του Τέλους Ύδρευσης κατ’ έτος.

Για το 2017 με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, για τη Δημοτική Κοινότητα Αστακού καθορίστηκε ως εξής:

* Από 0-150 κυβικά νερού ανά τετράμηνο, στα 0,70 €, πλέον ΦΠΑ

* Από 151 και άνω κυβικά νερού ανά τετράμηνο, στα 1,20 €, πλέον ΦΠΑ

Τα παραπάνω χρόνια και αλληλοσυνδεόμενα προβλήματα ενδεχομένως να είχαν ως ένα βαθμό τακτοποιηθεί αν είχε δημιουργηθεί μία οργανωμένη επιτήρηση του νερού. Δηλαδή, να είχε στελεχωθεί Οργανισμός Ύδρευσης ή τμήμα ύδρευσης του Δήμου με το ανάλογο προσωπικό, που θα έλεγχε εκτός των άλλων, την ανταποδοτικότητα της παροχής υπηρεσίας ύδρευσης του Δήμου αλλά και σε πιο σταθερή βάση την ποιότητα του δικτύου και του νερού.

Ο Αντιδήμαρχος κ. Λιβάνης άλλωστε παραδέχεται “η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε υπηρεσία οργανωμένη. Δυστυχώς δεν υπάρχει προσωπικό. Έχω φτάσει σε σημείο να πηγαίνω εγώ να ρίχνω χλώριο. Υπάρχουν πολλά προβλήματα και ο δήμος είναι ανοργάνωτος. Τα χρόνια τα καλά, δεν οργανώθηκε ο δήμος…”

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟ ΔΗΜΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΠΑΡΟΜΟΙΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ

Ο Δήμος Ορχομενού έχει περίπου 12.000 δημότες και σύμφωνα με τον Αντιδήμαρχο υπεύθυνο για θέματα ύδρευσης, κ. Ιωάνννη Νταβαλούμη:

1. Τα πρώτα 120 κυβικά του χρόνου είναι δωρεάν ενώ μετά τα 120 κυβικά χρεώνεται 0,50 το κυβικό.
2. Δεν υπάρχει ούτε μέτρο του δικτύου που να είναι από αμίαντο
3. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να δει τι πληρώνουν οι δημότες σε κάθε χωριό σύμφωνα με τους λογαριασμούς αλλά και τι κατανάλωση κάνουν. Όλες οι μετρήσεις και οι πληρωμές τελών, αναγράφονται αναλυτικά με γεωγραφικό προσδιορισμό στα “κιτάπια” του Δήμου.
4. Οι μικροβιολογικές αναλύσεις για την ποιότητα του νερού γίνονται κάθε μήνα.

Τι σκοπεύει να κάνει η Δημοτική Αρχή για το δίκτυο και για το νερό.

Οι τελευταίες τρεις αναλύσεις (μέσα στο 2017) από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων δείχνουν ότι τα δείγματα είναι σύμφωνα με τους όρους που επιβάλλει η νομοθεσία όμως η απαγόρευση από την Διεύθυνση Υγιεινής εξακολουθεί να υπάρχει. Η Διεύθυνση αναγνωρίζει τις προσπάθειες βελτίωσης μιας και έχει γίνει μέρος των απαιτούμενων διορθωτικών ενεργειών και είναι σε συνεχή διερεύνηση της ασφάλειας της υδροδότησης του Αστακού.

Ο Αντιδήμαρχος Ύδρευσης αναφέρει πως “έχει δημοπρατηθεί το εσωτερικό δίκτυο (η προκήρυξη δημοσιεύτηκε στις 3 Οκτωβρίου 2017) που θα λύσει το πρόβλημα. Όσον αφορά το εξωτερικό δίκτυο, πάλι είναι ενάμιση εκατομμύριο είναι έτοιμο για δημοπράτηση, (η προκήρυξη δημοσιεύτηκε στις 16 Οκτωβρίου 2017) από το αντλιοστάσιο του Πλατυγιαλιού στα Λιβανέικα, μέχρι εκεί που ξεκινάει ο καινούριος δρόμος στη γέφυρα του Καντήλια. Αυτό θα αλλαχτεί όλο και θα μπει με πολυαιθυλένιο και τουλάχιστον θα φύγει ο μισός αμίαντος. Μετά έχουμε άλλα τριάμιση χιλιόμετρα και γίνεται και για αυτό μελέτη κάπου να το εντάξουμε ώστε να λυθεί οριστικά το πρόβλημα…”

Ακολουθεί η συνέντευξη του βιολόγου Λάμπρου Νούση από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων που ελέγχει την ποιότητα του νερού στον Αστακό:

– Σημεία από τα οποία παίρνετε δείγματα: Στο πιστοποιητικό αναφέρετε “Παραλία Αστακού“, ποια είναι αυτή η βρύση, σας την έχει υποδείξει κάποιος ή πρόκειται κάθε φορά για μία βρύση από ένα πχ σπίτι ή μαγαζί που επιλέγετε τυχαία εσείς;

Τα σημεία δειγματοληψίας καθορίζονται κατόπιν επιτόπιας αναγνωρίσεως από εμάς και υποδείξεων των αντίστοιχων υπηρεσιών (πχ Τεχνική Υπηρεσία) του Δήμου. Για τη συγκεκριμένη δειγματοληψία οι βρύσες που αναφερόμαστε είναι οι βρύσες των ντους στο λιμάνι Αστακού. Σε παλαιότερες δειγματοληψίες τα σημεία ήταν η αρχή, η μέση και το τέλος του δικτύου ύδρευσης.

– Σε κάθε δειγματοληψία, πηγαίνετε σε παραπάνω από μία βρύση ή πηγή; Ποια είναι η διαδικασία;

Η διαδικασία περιλαμβάνει πολύ περισσότερα δείγματα πχ έλεγχο των πηγών της Λάμπρας, έλεγχο της δεξαμενής πριν και μετά τη χλωρίωση και στη συνέχεια προκαθορισμένα σημεία (Δημαρχείο, παραλία, Χοβολιό κα).

– Υπάρχει περίπτωση να καθαρίζεται το νερό με κάποιο υλικό (πχ χλώριο) μερικές μέρες πριν πάτε για τη δειγματοληψία ώστε να να βγουν καθαρες οι αναλύσεις; Επιστημονικά αυτή η “υποψία” στέκει;

Κάθε αρμόδιος που αναλαμβάνει την απολύμανση του πόσιμου νερού έχει την υποχρέωση να έχει σταθερή ποσότητα απολυμαντικού, βάση της ισχύουσας νομοθεσίας, εκτός από περιπτώσεις βλαβών όπου μεριμνεί για την επιδιόρθωση του. Στον Αστακό έχει τοποθετηθεί μόνιμο σύστημα απολύμανσης με χλώριο που λειτουργεί με αισθητήρα καταμέτρησης διαφοράς δυναμικού που σημαίνει ότι αυξάνει ή μειώνει τη δόση χλωρίου ανάλογα. Η ερώτησή σας σχετικά με την χλωρίωση λίγες μέρες πριν, δεν ισχύει για τον Αστακό που έχει μόνιμο χλωριωτή.

Θα μπορούσε σε άλλες περιπτώσεις η χλωρίωση να γίνεται έκτακτα πριν τη δειγματοληψία, όμως για την αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων, κάποιες δειγματοληψίες μας γίνονται χωρίς προειδοποίηση.

– Πρακτικά, τι σημαίνουν τα αποτελέσματα στα πιστοποιητικά; Ότι το νερό είναι κατάλληλο για ανθρώπινη χρήση και κατανάλωση και υγιεινή κουζίνας;

Το τελευταίο έτος έχουν γίνει σοβαρές προσπάθειες για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε μικροβιολογικές απειλής στον Αστακό. Είναι θέμα χρόνου να ολοκληρωθούν οι αναλύσεις κ να δοθεί το πράσινο φως για την χορήγηση του νερού ως πόσιμο.

– Πώς εξηγείτε ότι η Διεύθυνση Υγιεινής ακόμα απαγορεύει το νερό του Αστακού για κατανάλωση, ενώ τα αποτελέσματα των δικών σας αναλύσεων είναι σύμφωνα με το νόμο;

Η Διεύθυνση Υγείας, από όσο γνωρίζω, δεν έχει ολοκληρώσει τον νέο κύκλο αναλύσεων, και θα πρέπει να απευθυνθείτε σε αυτούς για τις αποφάσεις που λαμβάνουν.

– Έχετε παλιότερα δείγματα από το 2017;

Υπάρχουν δείγματα και αναλύσεις από τις αρχές του 2017 έως σήμερα.

– Από την εμπειρία σας, βρίσκετε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας ίδια τύπου μόλυνση και σε ποιες; Είναι συχνό φαινόμενο;

Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις ρυπάνσεων ανάλογα με το είδος του νερού που φτάνει στον καταναλωτή (επιφανειακό, πηγή, γεώτρηση κα).

– Σας επισυνάπτω μία φωτογραφία που τράβηξα εγώ τον Αύγουστο μετά από πολύωρη διακοπή νερού στην πόλη του Αστακού.
Πώς εξηγείτε το χρώμα του νερού και αν γνωρίζετε, μετά από πόση ώρα μπορώ να πιω αυτό το νερό; Είναι αυτό το νερό επικίνδυνο για τον ανθρώπινο οργανισμό;

Δυστυχώς, είναι συχνό φαινόμενο στα ελληνικά δίκτυα, μετά από βλάβες, να παρεισφρέουν σωματίδια, χώματα ή άλλα υλικά. Υπάρχει πρωτόκολλο αντιμετώπισης βλαβών αλλά δυστυχώς σχεδόν όλες οι υπηρεσίες ύδρευσης που γνωρίζουμε δεν έχουν τα κατάλληλα μέσα. Ταυτόχρονα λόγω κατασκευής τα δίκτυα δε διαθέτουν φρεάτια καθαρισμού ή βαλβίδες εκτόνωσης με αποτέλεσμα να μη γίνεται ο ορθός καθαρισμός. Σε αυτές τις περιπτώσεις συνιστούμε μη χρήση του πόσιμου νερού για λίγες ώρες ώσπου να γίνει η απομάκρυνση των ξένων υλικών με ταυτόχρονη αύξηση της χλωρίωσης.

– Τι πρέπει να γίνει σύμφωνα με την επιστήμη και εκείνον ώστε ο Αστακός να μην έχει πρόβλημα με το νερό;

Τα βήματα επεξεργασίας του νερού από την πηγή ως τον καταναλωτή στον Αστακό έχουν ολοκληρωθεί. Δεν υπάρχουν αναλύσεις την παρούσα περίοδο που να δείχνουν τη μη καταλληλότητα του νερού.

Σχολίασε το