Δίνει προοπτικές η καλλιέργεια κάστανου στις ορεινές και δύσβατες περιοχές

Η έλλειψη υποδομών, η μετανάστευση, η γήρανση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή, οι εντομολογικές και μυκητολογικές προσβολές είναι οι κύριοι παράγοντες που αποτρέπουν την ενασχόληση με την παραγωγή κάστανου. Ωστόσο, πρόκειται για μία από τις ελάχιστες καλλιέργειες που ευδοκιμούν σε ορεινές και δύσβατες περιοχές. Για πολλές δεκαετίες, αποτελούσε σημαντικό εισόδημα των κάτοικων ορεινών περιοχών. Η ζήτηση που παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια έστρεψε το ενδιαφέρον πολλών, και κυρίως των νέων, στην καλλιέργειά του. Αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη εισοδηματικά καλλιέργεια. Η εποχικότητα της απασχόλησης, το μικρό σχετικά κόστος εγκατάστασης και η αυξημένη ζήτηση από τις αγορές του εξωτερικού, αποτελούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ενασχόληση με το προϊόν. Κίνητρα από την πλευρά της πολιτείας και σύγχρονες οργανωτικές δομές θα αποτελέσουν ουσιαστικά εργαλεία για την προώθηση της καλλιέργειας στις ορεινές περιοχές της χώρας μας και θα συμβάλουν στη συγκράτηση του ορεινού πληθυσμού. Η «ΥΧ» μεταφέρει την εικόνα και τους προβληματισμούς των παραγωγών από τους καστανότοπους.

Θεσσαλία: Στα πάνω της η Αγιά

Εμφανώς ικανοποιημένοι από τη φετινή σοδειά εμφανίζονται οι καστανοπαραγωγοί του Δήμου Αγιάς και ιδιαίτερα τα μέλη των συνεταιρισμών Μελιβοίας, Καρίτσας και Σκήτης-Ποταμιάς, καθώς προ ημερών παρέδωσαν στους εμπόρους το προϊόν σε καλή τιμή. Σε γενικές γραμμές, οι συμφωνίες κυμάνθηκαν περίπου στα 3 ευρώ/κιλό, 20 λεπτά πάνω σε σχέση με πέρυσι. Η ποιότητα χαρακτηρίστηκε καλή, κάτι που ήταν αναμενόμενο, καθώς τα τελευταία χρόνια οι παραγωγοί, με τις σωστές καλλιεργητικές φροντίδες, εκμεταλλεύονται στο έπακρο τις δυνατότητες που προσφέρει η μορφολογία του εδάφους, η ποιότητα των νερών και το κλίμα. Φέτος, η ζέστη του Σεπτεμβρίου συνέβαλε ώστε να ανοίξουν πρόωρα κάποια κάστανα και να πέσουν κάτω, χάνοντας κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά. Επίσης, και οι βροχές που ακολούθησαν (τέλος Σεπτεμβρίου) έσκισαν αρκετά κάστανα, μειώνοντας σε ορισμένες περιοχές την ποσότητα ακόμη και 35%-40%.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Μελιβοίας Βαγγέλη Κρανιώτη, «ήδη υπέβαλαν αιτήσεις για αποζημίωση στον ΕΛΓΑ περίπου 280 παραγωγοί του ΑΣ Μελιβοίας, 80 από την Σωτηρίτσα Αγιάς και περίπου 60 από τη Σκήτη. Η πλειοψηφία της παραγωγής που δεν επηρεάστηκε από τις κλιματικές συνθήκες, εξελίχθηκε σε μια προσοδοφόρα καλλιέργεια, με μια μέση στρεμματική απόδοση περίπου 600 κιλά/στρ. στα ενήλικα δέντρα. Το πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι η απώλεια φυτικού κεφαλαίου, χρόνο με τον χρόνο. Είτε λόγω μελάνωσης, η οποία ξεραίνει το δέντρο πολύ γρήγορα, είτε λόγω έλκους, αν και τελευταία ο εμβολιασμός που γίνεται φαίνεται να αποδίδει».

Οι τιμές

Όσον αφορά στις συμφωνίες που κλειστήκανε, όσο πιο λίγα τα τεμάχια της συσκευασίας, τόσο υψηλότερη τιμή απέφεραν στον παραγωγό. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η δραστηριοποίηση στην αγορά και των τριών Συνεταιρισμών που υπάρχουν (Μελιβοίας, Καρίτσα και Σκήτη-Ποταμιά), οι οποίοι βοήθησαν τους παραγωγούς στις διαπραγματεύσεις με τους εμπόρους και κυρίως με τους Ιταλούς, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής βγήκε έξω.

Έτσι, σύμφωνα με τον κ. Κρανιώτη, οι τιμές διαμορφώθηκαν ως εξής: Τα lux (περίπου 35-45 τεμάχια/κιλό) πουλήθηκαν με 3,20 ευρώ/κιλό, ενώ λίγα ακόμη και με 3,30 ευρώ. Τα extra δόθηκαν έναντι 3 ευρώ/κιλό και ακολούθησαν κάποια με 2,60, άλλα με 2,40 και τα μέτριας ποιότητας με 1,5 ευρώ/κιλό.

Κεντρική Μακεδονία: Οι δυσκολίες δεν αποτελούν τροχοπέδη για την καλλιέργεια

Στο κυριότερο παραγωγικό κέντρο κάστανου στην Κεντρική Μακεδονία και στα καστανοχώρια του Νομού Κιλκίς, τη Γρίβα και την Καστανερή, η φετινή παραγωγή ήταν αυξημένη, συγκριτικά με πέρσι, ωστόσο το μέγεθος των καρπών, λόγω καιρικών συνθηκών, δεν ήταν το αναμενόμενο. Όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Γρίβας και καστανοπαραγωγός, Γιώργος Μπακάλης, η αύξηση στην παραγωγή οφείλεται στο γεγονός ότι στράφηκαν στην καλλιέργεια πάρα πολλοί νέοι άνθρωποι, ενώ για την ποιότητα τονίζει ότι η ξηρασία αλλά και το χαλάζι που είχαν πλήξει την περιοχή επηρέασαν το μέγεθος. «Ποιοτικά, τα κάστανα της περιοχής είναι άριστα και ιδιαίτερα γευστικά, όμως οι καιρικές συνθήκες δεν βοήθησαν τα δέντρα να δώσουν μεγάλους καρπούς», επισημαίνει. Τα κάστανα της περιοχής είναι περιζήτητα στο εξωτερικό. Στο μεγαλύτερο ποσοστό τους εξάγονται στην Ιταλία, είτε σε Ιταλούς χονδρέμπορους που κάνουν απευθείας συμφωνίες με τους καστανοπαραγωγούς, είτε μέσω Ελλήνων εμπόρων, που εξαγάγουν το προϊόν στη γειτονική χώρα αλλά και σε άλλες χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης. Σε ότι αφορά τις τιμές, το έξτρα Α κάστανο κυμάνθηκε στα 2,60-2,70 ευρώ/κιλό, στα 2,30-2,40ευρώ/κιλό το Α και 1,70-1,80 ευρώ/κιλό η κατηγορία Β. Η φετινή παραγωγή υπολογίζεται περίπου στους 1.500 τόνους.

Στον ορεινό όγκο του Πάικου, σύμφωνα με τον κ. Μπακάλη, χρόνο με τον χρόνο τα εγκαταλελειμμένα κτήματα καστανιάς παίρνουν ζωή. Η αυξανόμενη ζήτηση που υπάρχει για το προϊόν, όπως και οι ιδιαίτερα ελκυστικές τιμές και το καλό εισόδημα που αφήνουν στον παραγωγό, προσελκύουν ολοένα και περισσότερους νέους παραγωγούς ή ωθούν τους υπάρχοντες να αυξήσουν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις τους. Μεγάλο ενδιαφέρον σημειώνεται και σε γύρω κοινότητες, όπως στην Κάρπη και στον Πεντάλοφο, όπου ανοίγονται νέα κτήματα, καθαρίζονται και μπολιάζονται οι καστανιές. Σύμφωνα με υπολογισμούς του δασαρχείου, από τα 15.000 στρέμματα καστανιάς που υπάρχουν στο δάσος, σήμερα καλλιεργείται περίπου το 40%. Στις 29 Οκτωβρίου, στη Γρίβα, θα γίνει η ετήσια γιορτή κάστανου, που πραγματοποιείται εδώ και 21 χρόνια με το τέλος της συγκομιδής.

Στερεά Ελλάδα: Σε φθίνουσα πορεία η καλλιέργεια

Η Ευρυτανία και η ορεινή Φθιώτιδα αποτελούσαν για πολλά χρόνια τις βασικές περιοχές παραγωγής κάστανου της Στερεάς. Το τελευταίο, όμως, διάστημα, υπάρχει μία φθίνουσα πορεία στην καλλιέργεια του φυτού. Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν, οι εντομολογικές και μυκητολογικές προσβολές στα φυτά, οι μειωμένες αποδόσεις και η γήρανση του πληθυσμού οδήγησαν στην έλλειψη ενδιαφέροντος από την πλευρά των κατοίκων να ασχοληθούν επαγγελματικά με το κάστανο. Σύμφωνα με τον παραγωγό και πρόεδρο της κοινότητας Μαυρίλου Μακρακώμης, Σκιαδόπουλο Αθανάσιο, η κατάσταση δείχνει να είναι αρκετά ανησυχητική:

«Tο χωριό μας αποτελούσε μία από τις βασικότερες περιοχές παραγωγής κάστανου. Δυστυχώς, η ξηρασία που επικρατεί και οι μειωμένες αποδόσεις μάς αναγκάζουν να στραφούμε σε άλλες καλλιέργειες. Σε λίγες ημέρες τελειώνουμε τη συγκομιδή και το αποτέλεσμα είναι αποκαρδιωτικό. Η μείωση είναι πάνω από 50% και αυτό οφείλεται στην ξερική χρονιά που επικράτησε. Αν λάβουμε υπόψη ότι το χωριό μας είναι σε υψόμετρο πάνω από 900 μέτρα, καταλαβαίνουμε τι θα συμβεί τα επόμενα χρόνια. Βέβαια, είναι και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την απόφασή μας να σταματήσουμε την καλλιέργεια του κάστανου. Η τιμή του προϊόντος παραμένει καθηλωμένη στα 2 έως 3 ευρώ το κιλό, ανάλογα με την ποικιλία, και η εμπορία του προϊόντος γίνεται με τον παραδοσιακό, αναποτελεσματικό, τρόπο. Οι φυτεύσεις που γίνονται είναι ελάχιστες και οι νέοι δεν δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον. Επιμένουμε, όμως, κάποιοι και, θέλοντας να τονώσουμε την καλλιέργεια και να την ταυτίσουμε με τον τόπο μας, κάθε χρόνο διοργανώνουμε εκδηλώσεις για το κάστανο και τη σημασία του για την περιοχή μας».

Δυτική Ελλάδα: Στους νέους στρέφονται οι ελπίδες

Ένα από τα προϊόντα που παράγονται στο οροπέδιο Φολόης της ορεινής Ηλείας και συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση του εισοδήματος του ντόπιου πληθυσμού είναι το κάστανο. Ωστόσο, η εγκατάλειψη της υπαίθρου, οι ασθένειες και μια σειρά προβλημάτων, οδήγησαν την παραγωγή του κάστανου να μην έχει την αναμενόμενη αύξηση σε σύγκριση με άλλες περιοχές της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, έχει παρατηρηθεί στροφή των παραγωγών, και κυρίως των νέων, στην καλλιέργεια της καστανιάς.

Σύμφωνα με τον νέο αγρότη της περιοχής, Χρήστο Κοντογιάννη, η καλλιέργεια ακολουθείται από πολλούς νέους, οι οποίοι προχωρούν σε νέες φυτεύσεις καστανιών. Αναφορικά με τη φετινή παραγωγή, επεσήμανε ότι αναμένεται να κυμανθεί στα ίδια επίπεδα με πέρυσι, δηλαδή γύρω στους 60 τόνους. Η μεγάλη, όμως, διαφορά με πέρυσι είναι το μέγεθος του κάστανου, το οποίο είναι πολύ μικρό, γεγονός που έχει προβληματίσει έντονα τους παραγωγούς.

Πελοπόννησος: Προβληματισμός αλλά και αποφάσεις για το Κάστανο στην Αρκαδία

Η χορήγηση συνδεδεμένης ενίσχυσης με 117 ευρώ το εκτάριο, που ανήγγειλε ο Βαγγέλης Αποστόλου στις 22 Οκτωβρίου στην ημερίδα που οργανώθηκε στην Κατσάνιτσα, είναι σίγουρα ό,τι καλύτερο είχαν να ακούσουν οι παραγωγοί, αφού τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι πολλά και το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η παραγωγή δραματικά. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στον Δήμο Βόρειας Κυνουρίας, εννέα χωριά, με πρώτη την Καστάνιτσα, φαίνεται να καλλιεργούν 11.000 στρέμματα καστανιές, 95.000 δένδρα, με 800 τόνους παραγωγή και απασχολώντας περί τις 700 οικογένειες.

Ο πρόεδρος του τοπικού διαμερίσματος Καστάνιτσας, αναφερόμενος στα προβλήματα που υπάρχουν, θα επισημάνει ότι «στην κοινότητα, οι παραγωγοί βρίσκονται τα τελευταία χρόνια αντιμέτωποι με διάφορα προβλήματα, όπως το έλκος της καστανιάς, για το οποίο βρέθηκε τρόπος αντιμετώπισης με εμβόλια, και η σφήκα της καστανιάς. Αν μέσα σε όλα αυτά προσθέσουμε και την ανομβρία των τελευταίων ετών, τότε αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς ότι η παραγωγή μειώνεται με επιπτώσεις στην εμπορία. Έτσι, από μία παραγωγή 400 τόνων, τώρα έχουμε πέσει στους 250 περίπου. Μέσα σε όλα, πρέπει να προσθέσουμε και την έλλειψη εργατικών χεριών, αφού οι νέοι άνθρωποι εγκατέλειψαν την καλλιέργεια, αναζητώντας άλλες λύσεις επιβίωσης». Σε ό,τι αφορά την τιμή του κάστανου, στην Αρκαδία, η τιμή για τον παραγωγό κυμαίνεται από 1,50 ευρώ έως 2 ευρώ και τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει η εξαγωγική διαδικασία, με κύριο προορισμό την Ιταλία.

Σημαντικό είναι, όπως παραδέχτηκε ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, ότι το 70% των δέντρων της Καστάνιτσας, όπως και του Αγίου Πέτρου, είναι υπέργηρα. Άρα, χρειάζεται ανανέωση των δέντρων. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι οι καστανιές για πρώτη φορά φέτος μπορούν να ενταχθούν στα προγράμματα για τις βιολογικές καλλιέργειες.