Nέες τεχνολογίες, οδηγούν σε αύξηση της παραγωγής με μειωμένο κόστος

του Δρ. Βασ. Πρωτονοτάριου, υπευθ. Δικτύωσης
και Εξωστρέφειας NEUROPUBLIC

Ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα εμφανίζει ιδιαιτερότητες σε σχέση με άλλες χώρες, κυρίως λόγω του έντονα κατακερματισμένου κλήρου, της ποικιλομορφίας των εδαφοκλιματικών συνθηκών ακόμη και γειτονικών περιοχών λόγω της συνεχούς διαφοροποίησης του ανάγλυφου, αλλά και της ποικιλομορφίας των καλλιεργειών. Ταυτόχρονα, το κόστος των εισροών, όπως λιπάσματα, φυτοπροστατευτικά και το νερό άρδευσης, είναι ιδιαίτερα υψηλό, υψηλότερο σε σχέση με άλλες χώρες. Αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε αύξηση του κόστους παραγωγής.

Από την άλλη πλευρά, η εφαρμογή παραδοσιακών προσεγγίσεων διαχείρισης των καλλιεργειών καθιστά συχνά τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα μη ανταγωνιστικά στη διεθνή αγορά, αφού την ίδια στιγμή οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι (αλλά και άλλοι) αγρότες υιοθετούν με ταχείς ρυθμούς νέες τεχνολογίες, που οδηγούν σε αύξηση της παραγωγής με μειωμένο κόστος. Υπάρχει, λοιπόν, σαφής ανάγκη για τεχνολογικές λύσεις –όχι γενικές, αλλά προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα–, που θα βασίζονται σε πραγματικά δεδομένα για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με διάφορες καλλιεργητικές πρακτικές, όπως άρδευση, λίπανση και φυτοπροστασία. Αυτές οι λύσεις είναι που θα παρέχουν συγκριτικό πλεονέκτημα στους Έλληνες παραγωγούς σε σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους και θα βελτιώσουν τη θέση τους στην παγκόσμια αγορά.

Προτεινόμενες λύσεις

Βασικό ρόλο στη μείωση του κόστους παραγωγής που έχουν ανάγκη οι Έλληνες αγρότες παίζει ο εξορθολογισμός της εφαρμογής των εισροών στο χωράφι: Αντί της εμπειρικής εφαρμογής τους που μπορεί να οδηγήσει σε κατάχρηση –με επιπτώσεις όχι μόνο στην καλλιέργεια, αλλά και στο περιβάλλον γενικότερα– είναι πλέον δυνατή η εφαρμογή συγκεκριμένων ποσοτήτων (και μάλιστα διαφοροποιημένων για ένα αγροτεμάχιο, με βάση τις πραγματικές ανάγκες του) και σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους με μεγάλη ακρίβεια, με την αξιοποίηση δεδομένων.

Πρόκειται για δεδομένα που αφορούν συγκεκριμένο αγροτεμάχιο με συγκεκριμένη καλλιέργεια, και προέρχονται από διάφορες πηγές, όπως αισθητήρες εντός του αγροτεμαχίου, πληροφορίες από τον ίδιο τον παραγωγό και δεδομένα από εναέρια μέσα, όπως δορυφορικές εικόνες, αεροφωτογραφίες και άλλα δεδομένα τηλεπισκόπησης. Αυτά τα δεδομένα πρέπει να συλλεχθούν, να υποστούν επεξεργασία, να συνδυαστούν και να αξιοποιηθούν με τέτοιον τρόπο, που να δώσουν στον αγρότη αυτό που πραγματικά χρειάζεται: προσωποποιημένες συμβουλές που θα καθοδηγήσουν τις καλλιεργητικές του πρακτικές (όπως άρδευση, λίπανση και φυτοπροστασία) με βάση δεδομένα, φιλτραρισμένα μέσα από την επιστημονική γνώση ερευνητών και την πρακτική εμπειρία συμβούλων παραγωγής.

Έτσι, για να προχωρήσει σε ένα πρόγραμμα λίπανσης, ο παραγωγός μπορεί πλέον να έχει ακριβή εικόνα της θρεπτικής κατάστασης του εδάφους του αγροτεμαχίου του (μέσω αναλύσεων δειγμάτων εδάφους) που, σε συνδυασμό με τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά της συγκεκριμένης καλλιέργειας, θα καθορίσουν το είδος και την ποσότητα των λιπασμάτων που θα απαιτηθούν.

Ο παραγωγός, πριν ξεκινήσει την άρδευση της καλλιέργειάς του, μπορεί να έχει ακριβή εικόνα των αναγκών του εδάφους σε νερό, με τη χρήση αισθητήρων που βρίσκονται μέσα στο αγροτεμάχιό του, αποφεύγοντας έτσι τη σπατάλη νερού. Τέλος, έχοντας μια εικόνα σχετικά με την πιθανότητα προσβολής της καλλιέργειάς του από συγκεκριμένο παθογόνο ή ασθένεια, με βάση τον πληθυσμό και τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στη συγκεκριμένη περιοχή, μπορεί να προγραμματίσει τη διενέργεια ψεκασμών την ιδανική χρονική στιγμή, μεγιστοποιώντας την αποτελεσματικότητά τους και μειώνοντας σε κάποιες περιπτώσεις τον αριθμό των απαιτούμενων ψεκασμών.

Δεν πρόκειται, λοιπόν, για πανάκεια, που θα εξαλείψει κάθε κίνδυνο προσβολής, όμως αποτελεί την επιστημονική προσέγγιση, η οποία συμβάλλει στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής φυτοπροστατευτικών, με σκοπό την ελαχιστοποίηση των απωλειών από προσβολές και ασθένειες.

Όλα τα παραπάνω έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την παροχή εξειδικευμένων/εξατομικευμένων συμβουλών προς τον παραγωγό, με βάση τα χαρακτηριστικά μιας συγκεκριμένης καλλιέργειας σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις συμβατικές, γενικές προσεγγίσεις που δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις ιδιαιτερότητες διαφορετικών καλλιεργειών, αλλά και ίδιων καλλιεργειών κάτω από διαφορετικές συνθήκες.

Θα μπορούσε ένας γιατρός να εκδώσει συνταγή για φάρμακα σε ασθενή του με βάση την καταγωγή, τον τόπο κατοικίας και το επίθετό του ασθενούς; Προφανώς και όχι. Ο γιατρός βασίζεται στα αποτελέσματα της εξέτασης των συγκεκριμένων συμπτωμάτων του ασθενούς και τα αποτελέσματα τυχόν εξετάσεων που απαιτούνται πριν προχωρήσει στη συνταγογράφηση. Πώς, λοιπόν, μπορούν να ισχύουν γενικές προσεγγίσεις και στον χώρο της αγροτικής παραγωγής και να εξασφαλίζουν βέλτιστη παραγωγή, ποιοτικά και ποσοτικά;

Η ευφυής γεωργία στην ελληνική αγροτική παραγωγή

Μιλώντας κανείς για ευφυή γεωργία συνήθως φαντάζεται αυτοκινούμενα τρακτέρ, εφοδιασμένα με ακριβό τεχνολογικό εξοπλισμό, όπως ηλεκτρονικό υπολογιστή και GPS, που κινούνται αυτόνομα στα χωράφια οργώνοντας, σπέρνοντας και εφαρμόζοντας λίπασμα με μαθηματική ακρίβεια σε αχανείς εκτάσεις μονοκαλλιέργειας, όπως συχνά παρουσιάζεται από διάφορες πηγές – είναι κάτι πολύ γενικότερο (και συχνά απλούστερο) από αυτό.

Η ευφυής γεωργία είναι ακριβώς μια προσέγγιση διαχείρισης της αγροτικής παραγωγής που επιτρέπει την (και βασίζεται στην) αξιοποίηση δεδομένων για τη λήψη αποφάσεων σχετικών με τις καλλιεργητικές πρακτικές και την εφαρμογή εισροών, με σκοπό τη βελτιστοποίηση της παραγωγής τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Αποτελεί το προϊόν συνδυασμού τεχνολογικών εργαλείων με διάφορους τύπους δεδομένων, επιστημονική έρευνα και γνώση με πρακτική εμπειρία.

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της ευφυούς γεωργίας είναι ότι αποτελεί μια περιβαλλοντικά φιλική προσέγγιση, αφού μέσω της ορθολογικής χρήσης των εισροών ελαχιστοποιούνται οι επιπτώσεις της γεωργίας στο ευρύτερο περιβάλλον (βλ. παρενέργειες αγροχημικών και σπατάλη νερού άρδευσης, μεταξύ άλλων).

Στην Ελλάδα, πρώτη η NEUROPUBLIC ανέλαβε να καταγράψει και να αναλύσει τις ανάγκες των Ελλήνων παραγωγών, να αναλύσει τις διαθέσιμες τεχνολογίες και να επιλέξει τις πλέον κατάλληλες από αυτές, προσαρμόζοντάς τες στην ελληνική πραγματικότητα. Κατανοώντας την αδυναμία τους να επενδύσουν σε ακριβές τεχνολογικές λύσεις, σχεδίασε και υλοποιεί (σε δοκιμαστική φάση, αυτήν τη στιγμή) σε συνεργασία με ομάδες παραγωγών και μεμονωμένους παραγωγούς σε όλη την Ελλάδα, πιλοτικό πρόγραμμα εφαρμογής υπηρεσιών ευφυούς γεωργίας, μέσω των οποίων καλύπτει το κόστος παραγωγής, εγκατάστασης, χρήσης και συντήρησης του απαιτούμενου τεχνολογικού εξοπλισμού, καθώς η λογική της NEUROPUBLIC είναι ότι ο μικρομεσαίος αγρότης δεν πρέπει να επιβαρυνθεί με επιπλέον έξοδα, όπως η επένδυση σε τεχνολογικό εξοπλισμό, ούτε θα πρέπει να ανησυχεί για την εκπαίδευσή του στη χρήση τεχνολογικών εργαλείων.

Αντίθετα, ο αγρότης θα πρέπει να αφοσιώνεται σε αυτό που γνωρίζει καλύτερα να κάνει και να καθοδηγηθεί με ασφάλεια στη λήψη αποφάσεων, που θα βελτιώσουν την ποιότητα και το ύψος της παραγωγής του με έναν αειφόρο τρόπο.

Τα πιλοτικά ευφυούς γεωργίας στην Ελλάδα

Ένα από τα σημαντικότερα στάδια της υλοποίησης των υπηρεσιών ευφυούς γεωργίας είναι η δοκιμαστική εφαρμογή τους κάτω από πραγματικές συνθήκες, διαδικασία που επιτρέπει τη βελτιστοποίηση της προσέγγισης των επιμέρους τμημάτων της (διαδικασίες, εξοπλισμός, λογισμικό, διαχείριση δεδομένων κ.λπ.). Σε αυτό το πλαίσιο, η NEUROPUBLIC ήρθε σε επαφή με ομάδες παραγωγών και μεμονωμένους παραγωγούς, οι οποίοι είτε αντιμετώπιζαν πρακτικά προβλήματα που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μέσω της εφαρμογής ευφυούς γεωργίας, είτε ήθελαν να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων τους στην αγορά (μείωση κόστους παραγωγής, βελτίωση ποιότητας, αύξηση ύψους παραγωγής) με έναν φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο.

Σε συνεργασία με τις πρωτοπόρες αυτές ομάδες παραγωγών, πραγματοποιήθηκε η εγκατάσταση των πρώτων τηλεμετρικών σταθμών, σχεδιασμού και υλοποίησης της NEUROPUBLIC (GAIATrons), οι οποίοι επιτρέπουν την καταγραφή των τιμών διάφορων ατμοσφαιρικών και εδαφικών παραμέτρων, όπως θερμοκρασία, υγρασία, ένταση ηλιακής ακτινοβολίας, ταχύτητα και κατεύθυνση ανέμου, βροχόπτωση κ.λπ., μέσω των αισθητήρων που φέρουν. Τα δεδομένα που συλλέγονται από τους τηλεμετρικούς σταθμούς GAIATrons διαβιβάζονται στο δίκτυο GAIA Sense, το οποίο είναι υπεύθυνο όχι μόνο για τη συλλογή, αλλά και για την επεξεργασία των δεδομένων και την αποθήκευσή τους σε ένα κεντρικό σημείο, έτσι ώστε τα δεδομένα αυτά να είναι προσβάσιμα από όλους τους εμπλεκομένους στη διαδικασία.

Οι φορείς που εκδήλωσαν ενδιαφέρον για τη συμμετοχή τους στον πρώτο κύκλο πιλοτικών αξιολογήθηκαν με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η ποιότητα και η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.

Για τον πρώτο κύκλο πιλοτικών επιλέχθηκαν οι περιοχές και οι καλλιέργειες του σχετικού πίνακα. Μετά την επιλογή του συνεργαζόμενου φορέα, επιλέχθηκαν τα πλέον κατάλληλα αγροτεμάχια σε κάθε περίπτωση, με σκοπό την τοποθέτηση των τηλεμετρικών σταθμών. Στον πρώτο κύκλο πιλοτικών τοποθετήθηκαν συνολικά 26 τηλεμετρικοί σταθμοί GAITron Atmo & GAIATron Soil, αριθμός που αυξάνεται με την εξέλιξη των πιλοτικών. Ταυτόχρονα, με την τοποθέτηση των σταθμών συλλέχθηκαν και εδαφολογικά δείγματα από τα αντίστοιχα αγροτεμάχια, τα οποία στάλθηκαν για ανάλυση σε εδαφολογικά εργαστήρια, με σκοπό την αξιολόγηση της κατάστασης των εδαφών σε θρεπτικά συστατικά, ενώ τοποθετήθηκαν και παγίδες για την εκτίμηση του πληθυσμού των εχθρών των καλλιεργειών (έντομα).