Οι κρυφές και οι φανερές παγίδες του ΕΦΚΑ για συνταξιούχους και ετεροεπαγγελματίες

Υπό τη δαμόκλειο σπάθη του ΕΦΚΑ και μέσα σε ένα γενικευμένο κλίμα ανασφάλειας, που επιτείνεται από τις διαβεβαιώσεις… στο μιλητό που δίνει το υπουργείο Εργασίας για τη μεταχείριση των «ενεργών» συνταξιούχων και των ετεροεπαγγελματιών, εξελίσσεται η διαδικασία των φετινών δηλώσεων ΟΣΔΕ.

Τις τελευταίες εβδομάδες, η «ΥΧ» δέχεται βροχή τηλεφωνημάτων από παραγωγούς οι οποίοι βλέπουν τον προγραμματισμό τους να ανατρέπεται από τις διατάξεις του νέου ασφαλιστικού νόμου και, εν μέσω αντικροουόμενων φημών και ερμηνειών, προσπαθούν να καταλήξουν αν τους συμφέρει ή όχι να ενεργοποιήσουν τα δικαιώματά τους. Σε δυσχερέστερη θέση φαίνεται ότι βρίσκονται οι συνταξιούχοι των υπόλοιπων –πλην ΟΓΑ– ταμείων, οι οποίοι εξακολουθούν να βρίσκονται στο σκοτάδι όσον αφορά την περικοπή ή μη της σύνταξής τους, ενώ έντονος είναι και ο προβληματισμός των ετεροεπαγγελματιών, οι οποίοι μέχρι πέρυσι δεν υπάγονταν υποχρεωτικά σε ασφάλιση για το αγροτικό τους εισόδημα, φέτος όμως καλούνται σε πολλές περιπτώσεις να καταβάλουν για αυτό ασφαλιστικές εισφορές.

Η «ΥΧ» επιχειρεί σήμερα να κωδικοποιήσει ορισμένα από τα ερωτήματα αυτά και, με τη βοήθεια ειδικών της ασφάλισης αλλά και φοροτεχνικών, να δώσει απαντήσεις μέσα από συγκεκριμένα και πραγματικά παραδείγματα. Για την αποσαφήνιση, βέβαια, ορισμένων κρίσιμων ζητημάτων, θα χρειαστεί η έκδοση διευκρινιστικών εγκυκλίων από το υπουργείο Εργασίας, ενδεχομένως και από το υπουργείο Οικονομικών. Εγκύκλιοι οι οποίες, ωστόσο, παρά τις επίμονες αιτιάσεις των συντελεστών της αγροτικής παραγωγής και των συνεταιριστών, εξακολουθούν να αγνοούνται.

Σταχυολογώντας ορισμένα σημεία από τις απαντήσεις των ειδικών, την εγκύκλιο για τους συνταξιούχους του ΟΓΑ που εξέδωσε πριν δύο περίπου εβδομάδες το υπουργείο Εργασίας καθώς και τις τοποθετήσεις του υφυπουργού Κοινωνικής Ασφάλισης, Τάσου Πετρόπουλου, στη Βουλή, προκύπτουν κάποια ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

– Ο χρόνος εμφάνισης εισοδήματος απο αγροτική δραστηριότητα φαίνεται ότι είναι το κλειδί για την περικοπή ή μη της σύνταξης στο 60%. Συνταξιούχοι που για πρώτη φορά θα εμφανίσουν φέτος αγροτικό εισόδημα (π.χ. από ένα χωράφι το οποίο παρέμενε αναξιοποίητο τα προηγούμενα χρόνια) είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπίσουν πρόβλημα με τη σύνταξή τους.

– Στην παραπάνω περίπτωση εμπίπτουν και συνταξιούχοι που κληρονομούν δικαιώματα από συγγενικά τους πρόσωπα πρώτου βαθμού.

– Συνταξιούχοι που έχουν ακόμα και ένα μικρό αγροτικό εισόδημα θα πρέπει, με το γράμμα του νόμου, να προχωρήσουν σε ένταξη στο ειδικό καθεστώς ΦΠΑ, καθώς πλέον έχει εμμέσως καταργηθεί το καθεστώς του «αφανούς» αγρότη.

– Ετεροεπαγγελματίες με αγροτική δραστηριότητα που συνταξιοδοτούνται από το 2017 και μετά, εφόσον συνεχίσουν τη δραστηριότητα αυτή, θα έχουν συνέπειες στη σύνταξή τους.

Οι ειδικοί απαντούν σε 13 ενδεικτικές ερωτήσεις

Οποιοδήποτε εισόδημα από αγροτική πηγή, δηλαδή από επιδοτήσεις ή/και πώληση αγροτικών προϊόντων, θεωρείται πλέον δραστηριότητα υποχρεωτικά υπαγόμενη στην ασφάλιση του ΕΦΚΑ;

Εισόδημα από αγροτική δραστηριότητα υπακτέα στην ασφάλιση του ΕΦΚΑ θεωρείται οποιοδήποτε φορολογητέο εισόδημα δηλωθεί στον αντίστοιχο κωδικό του Ε1 461/462. Πλέον (για εισοδήματα από 01/01/2016), φορολογητέο εισόδημα θεωρείται, πέρα από την πώληση αγροτικών προϊόντων και τυχόν παροχής υπηρεσιών που ίσχυε και πέρσι, η βασική ενίσχυση και το επιπλέον των 12.000 ευρώ της Πράσινης και των συνδεδεμένων.

Συνταξιούχοι, ανεξαρτήτως Ταμείου, μη ενταγμένοι μέχρι σήμερα σε κάποιο από τα καθεστώτα ΦΠΑ και οι οποίοι επιθυμούν να συνεχίσουν να καλλιεργούν, θα πρέπει τώρα να κάνουν έναρξη δραστηριότητας προκειμένου να ενταχθούν στο ειδικό καθεστώς ΦΠΑ;

Το καθεστώς του «αφανούς» αγρότη καταργήθηκε εμμέσως με τις διατάξεις του άρθρου 47 του ν. 4410/2016, με τις οποίες αντικαθιστά το άρθρο 41 του κώδικα ΦΠΑ (ν.2859/2000). ΔΕΝ έχουν υποχρέωση ένταξης σε κανένα καθεστώς όσοι καλλιεργούν μόνο για δική τους χρήση και δεν λαμβάνουν καμία επιδότηση ή διενεργούν πώληση ακόμα και λιανικώς. Σε κάθε άλλη περίπτωση, θα πρέπει να ενταχθούν στο ειδικό ή και στο κανονικό καθεστώς. Οι συνταξιούχοι αυτοί θα πρέπει να προχωρήσουν σε ένταξη στο ειδικό καθεστώς πριν την πρώτη τους πώληση. ΠΡΟΣΟΧΗ: Ακόμα και η «πληρωμή» ελαιοτριβείου με λάδι αντί μετρητών θεωρείται πώληση.

Η υποχρεωτική ένταξη στο ειδικό καθεστώς, από 01/01/2017, του φυσικού προσώπου αγρότη, θεωρείται διαφοροποίηση της απασχόλησης και έναρξη νέας δραστηριότητας μετά την 12/5/2016 (ημερομηνία ισχύος του νόμου Κατρούγκαλου); 

Λογικά όχι, αν ήδη δήλωνε αγροτικά εισοδήματα ως «αφανής» αγρότης. Θα πρέπει ωστόσο να διευκρινιστεί.

Ο όρος «παλαιός» συνταξιούχος, που χρησιμοποιείται συχνά σε σχέση με τον τελευταίο ασφαλιστικό νόμο και την περικοπή ή μη της σύνταξης, σε τι αναφέρεται;

Ο όρος πρέπει να χρησιμοποιείται με πολλή προσοχή. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης συζήτησης, πάντως, φαίνεται ότι έχει να κάνει με το καθεστώς με το οποίο συνταξιοδοτήθηκε ο ασφαλισμένος και όχι με το πότε εισέπραξε για πρώτη φορά σύνταξη. Έτσι, συνταξιούχος του ΟΓΑ ο οποίος συνταξιοδοτήθηκε τον Ιούλιο του 2016 (μετά δηλαδή την ενεργοποίηση του νόμου Κατρούγκαλου), με τις διατάξεις του προηγούμενου ασφαλιστικού νόμου θεωρείται, εν προκειμένω, «παλαιός».

Συνταξιούχος του ΟΓΑ βγήκε στη σύνταξη το 2000 και έκτοτε καλλιεργούσε αδιάκοπα τις εκτάσεις του, λαμβάνοντας και μια επιδότηση. Φέτος σκέφτεται να ενεργοποιήσει και πάλι τα δικαιώματά του. Θα έχει περικοπή της σύνταξης και θα πληρώσει εισφορές για το εισόδημα από αγροτική δραστηριότητα;

Όχι αν δήλωνε εισοδήματα από αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα ακόμα και αν δεν έκανε ενεργοποίηση δικαιωμάτων γιατί καλύπτει τις προϋποθέσεις όπως ορίζονται στην διευκρινιστική εγκύκλιο. Επίσης, σύμφωνα με όσα ανέφερε ο κ. Πετρόπουλος στη Βουλή, δεν θα πληρώσει εισφορές για το εισόδημα αυτό. Αφορολόγητο δικαιούται μόνο για τα εισοδήματα από συντάξεις. Το όποιο αγροτικό του είσόδημα θα φορολογηθεί με την αντίστοιχη κλίμακα (ίδια με των μισθωτών) αλλά αυτοτελώς. 

Συνταξιούχος του ΟΓΑ βγήκε στη σύνταξη τον Ιούλιο του 2016 και επιθυμεί να συνεχίσει να καλλιεργεί. Για τον σκοπό αυτό, σκέφτεται και φέτος να κάνει δήλωση ΟΣΔΕ, ενεργοποιώντας τα δικαιώματά του. Κινδυνεύει η σύνταξή του και θα κληθεί να καταβάλει εισφορές για το εισόδημα που θα αποκομίσει από την αγροτική του ενασχόληση;

Σύμφωνα με την εγκύκλιο του υπ. Εργασίας, την 20/04/2017, με θέμα Παροχή Διευκρινίσεων, ορίζεται (παραγρ. 4) πως στις περιπτώσεις συνταξιούχων του πρώην ΟΓΑ που συνεχίζουν να ασκούν επαγγελματική δραστηριότητα για την οποία υφίσταται υποχρέωση ασφάλισης στο ΕΦΚΑ, οι ρυθμίσεις του άρθρου 20 του ν.4387/2016 έχουν εφαρμογή από την 01/01/2025. Δεν κινδυνεύει σε περικοπή της σύνταξής του. Σύμφωνα με τις πρόσφατες δηλώσεις του κ. Πετρόπουλου, αλλά και όπως ο ίδιος διαβεβαίωσε στελέχη συνεταιρισμών με τα οποία είχε συνάντηση, οι συνταξιούχοι του πρώην ΟΓΑ ΔΕΝ θα επιβαρύνονται με εισφορές για αγροτικά τους εισοδήματα.

Συνταξιούχος του ΟΓΑ με αγροτική έκταση από την οποία εισέπραττε αγροτικό εισόδημα μέχρι το 2013, όμως από την επόμενη χρονιά και μέχρι πέρυσι δεν είχε ενεργοποιήσει τα σχετικά δικαιώματα. Φέτος ωστόσο προτίθεται να κάνει δήλωση ΟΣΔΕ για την έκταση αυτή. Υπάρχει κίνδυνος να περικοπεί η σύνταξή του;

 Αν δήλωνε αγροτικά εισοδήματα, ασχέτως αν είχε ενεργοποιήσει ή όχι τα σχετικά του δικαιώματα, δεν κινδυνεύει με περικοπή της σύνταξής του, όπως αναφέρεται παραπάνω. 

Συνταξιούχος του ΟΓΑ που τα προηγούμενα χρόνια δε δήλωνε αγροτικά εισοδήματα και έχει στην κατοχή του ένα χωράφι που δεν αξιοποιούσε, το οποίο ωστόσο επιθυμεί φέτος να καλλιεργήσει για να συμπληρώσει το εισόδημά του. Θα εφαρμοστεί ο «κόφτης» της σύνταξης στην περίπτωσή του;

Στη διευκρινιστική εγκύκλιο του υπουργείου Εργασίας αναφέρεται «[…]που συνεχίζουν να ασκούν[…..]». Από τη διατύπωση αυτή προκύπτει ότι αν κάποιος ΠΡΩΤΗ φορά δηλώσει αγροτικά εισοδήματα θα έχει πρόβλημα με τη σύνταξή του, καθώς θα τεθεί όντως σε εφαρμογή ο «κόφτης».

Συνταξιούχος του Δημοσίου που μέχρι πρόσφατα δεν εμφάνιζε κάποιο εισόδημα από αγροτική δραστηριότητα, φέτος ωστόσο κληρονόμησε δικαιώματα από αποθανόντα συγγενή πρώτου βαθμού. Εφόσον ενεργοποιήσει τα δικαιώματα αυτά, περικόπτεται η σύνταξή του;

Δυστυχώς, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 20 του ν.4387/2016, οι συνταξιούχοι οι οποίοι αναλαμβάνουν εργασία ή αποκτούν ιδιότητα ή δραστηριότητα υπακτέα στην ασφάλιση του ΕΦΚΑ υπόκεινται σε μείωση συντάξεων κύριων και επικουρικών στο 60% για όσο χρόνο απασχολούνται ή διατηρούν την ιδιότητα ή δραστηριότητα.

Συνταξιούχος του ΙΚΑ που βγήκε στη σύνταξη τον Φεβρουάριο του 2016, έχει στην κατοχή του αγροτική εκμετάλλευση για την οποία λαμβάνει μια επιδότηση της τάξης των 1.000 ευρώ. Υπάρχει ο κίνδυνος να περικοπεί η σύνταξή του; Πώς θα φορολογηθεί το αγροτικό του εισόδημα; Θα κληθεί να πληρώσει εισφορές για αυτό;

Δεν κινδυνεύει η σύνταξη, εφόσον υπήρχε δηλωμένο αγροτικό εισόδημα και αφού ήταν ήδη συνταξιούχος πριν την ψήφιση του νόμου. Ωστόσο, επειδή δεν θα πληροί τις προυποθέσεις ένταξης στους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, θα φορολογηθεί για το εισόδημα αυτό από το πρώτο ευρώ. Προφορικά, έχει ειπωθεί από τον κ. Πετρόπουλο πως δεν θα έχει εισφορές, ωστόσο αυτό δεν έχει διευκρινιστεί με κάποια εγκύκλιο.

Μισθωτός ή ελεύθερος επαγγελματίας με παράλληλη αγροτική δραστηριότητα, ο οποίος δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί επαγγελματίας αγρότης, δηλαδή θεωρείται ετεροεπαγγελματίας. Θα κληθεί να πληρώσει ξεχωριστές εισφορές για το αγροτικό του εισόδημα και, αν ναι, βάσει ποιού συντελεστή; Πώς θα φορολογηθεί για το εισόδημα αυτό;

Από τα λεγόμενα του υφυπουργού Κοινωνικής Ασφάλισης στη Βουλή, θεωρούμε πως θα κληθεί να πληρώσει εισφορές για το εισόδημα του από αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα. Ο συντελεστής θα είναι για το 2017 21,20% και θα προσαρμόζεται ανά έτος με σκοπό να φτάσει το 27,20% στο τέλος της 5ετίας. Τυχόν κέρδος από την αγροτική του δραστηριότητα θα φορολογηθεί από το πρώτο ευρώ με συντελεστή που ξεκινά από 22%. 

Σε ποιες περιπτώσεις συνταξιούχοι με αγροτικό εισόδημα δικαιούνται αφορολόγητο;

Η έκπτωση φόρου 1.900-2.100 ευρώ (αφορολόγητο) υπολογίζεται μόνο στους κατ’ επάγγελμα αγρότες, όπως αυτοί ορίζονται στο άρθρο 65 του ν.4389/27-05-2016. Στο έντυπο Ε1 έρχονται προσυμπληρωμένοι, χωρίς την δυνατότητα παρέμβασης, οι αντίστοιχοι κωδικοί για να υπολογιστεί η αντίστοιχη έκπτωση φόρου με τους περιορισμούς και προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος. Οπότε, οποιοσδήποτε δεν πληροί τις ανωτέρω προϋποθέσεις, δεν τυγχάνει της οριζόμενης μείωσης – έκπτωσης φόρου.

Συνταξιούχος του Δημοσίου ή του ΟΑΕΕ που βγήκε φέτος στη σύνταξη, τον Απρίλιο του 2017 και τα προηγούμενα χρόνια δήλωνε ένα μικρό αγροτικό εισόδημα της τάξης των 600 ευρώ. Κινδυνεύει η σύνταξή του;

Αν συνεχίσει να ασκεί δραστηριότητα ναι, είναι πιθανόν να κινδυνεύσει η σύνταξή του. Και αυτή η περίπτωση εμπίπτει σε αυτές που πρέπει να διευκρινιστούν με εγκύκλιο ή υπουργική απόφαση.