Παλιά και νέα βιομηχανία αιτήσεων ΟΣΔΕ

Η ένταση και η συχνότητα των δημόσιων παρεμβάσεων από μόνη της προδίδει ότι κάτι σημαντικό διακυβεύεται  στο χώρο των αγροτο-συνεταιριστών, προφανώς και δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδήμων στον αγροτικό χώρο για να το αντιληφθεί.

Εκ πρώτης όψεως, όμως, δεν είναι καθόλου προφανές για ποιο λόγο η διαδικασία υποβολής των αιτήσεων ενίσχυσης των παραγωγών αποτελεί το σημαντικότερο, αν όχι το μοναδικό μέχρι στιγμής, πεδίο παρέμβασης της νεοσύστατης οργάνωσης. Από όλα τα θέματα που ταλανίζουν τον αγροτικό χώρο, γιατί προτεραιότητα μίας συνεταιριστικής οργάνωσης αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο οι παραγωγοί υποβάλουν τις αιτήσεις τους;

Η απάντηση σε αυτό το εύλογο ερώτημα προκύπτει αβίαστα από την αναδρομή των πρακτικών της υπό εκκαθάριση Παλαιάς ΠΑΣΕΓΕΣ και τη σύνδεσή της με τη Νέα.

Η συνεταιριστική διάσταση του ΟΣΔΕ

Η υποβολή της Ενιαίας Αίτησης Ενίσχυσης (ΕΑΕ) γίνεται κάθε έτος και αποτελεί προϋπόθεση για όλους τους αγρότες που επιδοτούνται από τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το λεγόμενο «ΟΣΔΕ» αποτελεί ακρωνύμιο του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης & Ελέγχου, το οποίο ελέγχει όλη τη διαδικασία υποβολής. Η διαδικασία υποβολής και το αντίστοιχο σύστημα ελέγχου μετεξελίχθηκαν σημαντικά με τα χρόνια, ακολουθώντας τόσο τις αλλαγές πολιτικής της ΕΕ στον χώρο των επιδοτήσεων όσο και τις εξελίξεις της τεχνολογίας.

Σταδιακά, μέσα στα τελευταία είκοσι και πλέον έτη, το βάρος της αγροτικής πολιτικής μετατοπίστηκε από την ενίσχυση με βάση τις παραγόμενες ποσότητες σε αυτές με βάση τις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Η μεταβολή αυτή στην πολιτική των ενισχύσεων, γιγάντωσε την ανάγκη εισαγωγής τεχνολογιών αιχμής στο σύστημα ελέγχου (ΟΣΔΕ), ώστε να διασφαλίζεται ότι τα χρήματα των Ευρωπαίων πολιτών θα δίνονται σύμφωνα με τους κανονισμούς και θα ελαχιστοποιούνται οι πρακτικές παρανομίας και απάτης που ταλάνισαν τον χώρο για δεκαετίες.

Σταδιακά, λοιπόν, οι αιτήσεις των παραγωγών έγιναν πιο περίπλοκες, καθώς απαιτείται η ακριβής ψηφιοποίηση των καλλιεργούμενων εκτάσεών τους και η υποβολή σειράς δικαιολογητικών εγγράφων στο σύστημα του ΟΣΔΕ.

Με δεδομένη τη δυσκολία των παραγωγών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της συμπλήρωσης και υποβολής των αιτήσεών τους, οι τοπικοί αγροτικοί συνεταιρισμοί αποτέλεσαν, από τα πρώτα χρόνια, την προφανή επιλογή για την υποβοήθηση των αγροτών.

Η ΠΑΣΕΓΕΣ, λοιπόν, ως φορέας-ομπρέλα των πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων συνεταιριστικών οργανώσεων, ανέλαβε εξ’ αρχής τον συντονιστικό ρόλο στη διαδικασία και –με διαδοχικές συμφωνίες με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου αρχικά και με τη διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ στη συνέχεια– εξασφάλισε για είκοσι, σχεδόν, χρόνια την αποκλειστικότητα στην παροχή αυτής της υπηρεσίας προς τους παραγωγούς-δικαιούχους των ενισχύσεων. Με αυτόν τον τρόπο, οι Συνεταιρισμοί εξασφάλισαν ένα πολύτιμο ετήσιο εισόδημα, που βοήθησε πολλούς από αυτούς στην προσπάθειά τους να εκσυγχρονιστούν και να επιζήσουν.

Η παρακμή της ΠΑΣΕΓΕΣ και συνολικά του συνεταιριστικού κινήματος προφανώς και δεν μπορούν να εξηγηθούν στο πλαίσιο του ΟΣΔΕ, είναι, όμως, αδιαμφισβήτητο ότι η ηγεσία της επένδυε την ύπαρξή της όλο και περισσότερο σε αυτό, καθώς έφθινε η παραγωγική δυναμική των μελών της. Καθώς έχανε τα ερείσματά της στους υγιείς και δυναμικούς συνεταιρισμούς, γαντζωνόταν από τη διαχείριση του ΟΣΔΕ για να εξασφαλίσει τη δική της ύπαρξη. Πρακτικές διανομής περιοχών ευθύνης ΟΣΔΕ σε ημετέρους και λογικές ανοχής απέναντι σε φαινόμενα ανομίας και εκμετάλλευσης των παραγωγών άνοιξαν την όρεξη και ενίσχυσαν συνεταιρισμούς-αρπακτικά, που είδαν στο ΟΣΔΕ την ευκαιρία τους.

Η αναθεώρηση του πλαισίου το 2014, με την υιοθέτηση του μοντέλου πιστοποίησης των φορέων και την εισαγωγή του ανταγωνισμού των ιδιωτών, φάνηκε να δημιουργεί ένα νέο περιβάλλον τόσο στη συλλογή των αιτήσεων όσο και στην οργανωτική δομή των συνεταιρισμών που παρέχουν υπηρεσίες ΟΣΔΕ, οι περισσότεροι εκ των οποίων εντάχθηκαν στο εταιρικό σχήμα της GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, η οποία και ανέλαβε συντονιστικό ρόλο.

Ούτε τρία χρόνια δεν κράτησε όμως η κοινή πορεία, και η πρόσφατη δημιουργία της Νέας ΠΑΣΕΓΕΣ φέρεται να πυροδότησε τη διαμάχη. Προφανώς και η υπό σύσταση οργάνωση, απαλλαγμένη από τα χρέη της υπό εκκαθάριση ΠΑΣΕΓΕΣ, διεκδικεί θεσμικό ρόλο στο έργο και εγκαλεί, πρακτικά, την ηγεσία του ΥΠΑΑΤ και τη διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ για «εκχώρηση του έργου» σε ιδιώτες, και συγκεκριμένα στην εταιρεία GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ και καλεί τους 90 συνεταιρισμούς που συμμετέχουν στο σχήμα της σε «επανάσταση».

Επιχείρηση «Θυγατρικές»

Ο βαθμός αλήθειας των καταγγελιών μένει να φανεί, ο βαθμός αξιοπιστίας, όμως, των καταγγελλόντων στον συνεταιριστικό χώρο είναι εξαιρετικά χαμηλός. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αντιφατικών πρακτικών φαίνεται να αποτελεί η διοίκηση της Ένωσης Αγρινίου. Την ίδια ώρα, που ο πρόεδρός της υπερασπίζεται με σθένος τον «συνεταιριστικό χαρακτήρα» και το «κοινωνικό πρόσημο» της Οργάνωσής του, η Ένωση Αγρινίου αποτελεί μία πραγματική βιομηχανία παραγωγής ΟΣΔΕ σε όλη την Ελλάδα.

Από μία απλή έρευνα, φαίνεται ότι η Ένωση Αγρινίου δημιούργησε έξι (6) νέες θυγατρικές εταιρείες, μέσα σε διάστημα δεκαπέντε ημερών, σε έξι διαφορετικούς νομούς, με στόχο να πιστοποιηθεί για το έργο του ΟΣΔΕ. Αυτό δεν είναι νέο φαινόμενο, πάντως, καθώς ο συγκεκριμένος φορέας έχει μακρά ιστορία «επιθετικών ενεργειών» απέναντι σε άλλους συνεταιρισμούς, από την εποχή που τις περιοχές μοίραζε η ΠΑΣΕΓΕΣ, ενώ κάποιες από αυτές προσπάθησε να τις «κληροδοτήσει» και στο νέο καθεστώς.

Προφανώς και δεν υπάρχει τίποτα μεμπτό, σε μία ελεύθερη αγορά η κάθε επιχείρηση να επιλέγει τους επιχειρηματικούς της στόχους. Είναι, όμως, από τη συνεταιριστική σκοπιά, εξαιρετικά αντιφατικό (πιθανότατα και φαιδρό) ένας συνεταιρισμός από το Αγρίνιο να προσπαθεί να «κανιβαλίσει» έναν άλλον στην Ευρυτανία ή να προσπαθεί να φτάσει από την Κρήτη έως τη Ροδόπη και από την Κορινθία έως την Κοζάνη για να υποβάλει αιτήσεις ΟΣΔΕ.

Το στοίχημα

Για τους συνεταιριστές, το ΟΣΔΕ μοιάζει να αποτελεί ευχή και κατάρα. Η επιστροφή στο παρελθόν δεν φαίνεται να είναι, πάντως, στις προθέσεις ούτε της πολιτικής ηγεσίας ούτε, όμως, και στο μυαλό της πλειοψηφίας των συνεταιριστών. Οι εποχές του προστατευτισμού και των κομματικών παραγόντων έχει περάσει ανεπιστρεπτί και όποιος δεν θέλει να το αντιληφθεί απλώς δίνει μάχες οπισθοφυλακής.

Πιθανώς η συζήτηση για την αναγκαιότητα να διατηρηθεί η «συνεταιριστική» λογική στο ΟΣΔΕ ως μία ενίσχυση των εσόδων των συνεταιρισμών να συνεχιστεί, πιθανότατα η λογική της «αγοράς» να επικρατήσει. Το σίγουρο πάντως είναι ότι η επιβίωση και επιτυχία των συνεταιρισμών δεν θα κριθεί από το ΟΣΔΕ, αλλά από την ικανότητά τους να αναπτύξουν υγιείς παραγωγικές δραστηριότητες. Η βιομηχανία του ΟΣΔΕ πέθανε…