Τα πανηγύρια του Αυγούστου: Από τα θρυλικά after γλέντια της Ικαρίας έως τα κλαρίνα της Πίνδου

Δεν είναι μόνο η Ικαρία που τιμά αυτό το παλιό έθιμο. Είναι όλη η Ελλάδα, που κάθε Αύγουστο πίνει, χορεύει και γλεντά, όπως παλιά. Από τα θρυλικά after γλέντια στα χωριά της Ικαρίας ως τους βουκολικούς χορούς με τα κλαρίνα στη Σαμαρίνα της Πίνδου ξαναθυμόμαστε μερικά από τα αυγουστιάτικα πανηγύρια που μας έχουν μείνει αξέχαστα.

Κάρπαθος 27/07, Πανηγύρι του Αγίου Παντελεήμονα στο Όθος Σε ένα εκκλησάκι στις Στες, με θέα στην Κάσο, διεξάγεται ένα από τα πιο φιλόξενα πανηγύρια του νησιού, το οποίο υπόσχεται πολύ φαγητό, ποτό, χορό και γλέντι. Τα γραφικά σπίτια του οικισμού ανοίγουν για τους επισκέπτες που μαζεύονται από το μεσημέρι και τους κερνούν αναψυκτικά, γλυκά, καφέδες, μεζέδες, κρασί. Οι οργανοπαίκτες του νησιού κάνουν βόλτες στα σοκάκια, με αρκετό κόσμο τριγύρω τους, και σκαρώνουν αυτοσχέδιες μαντινάδες. Το κρασί ρέει άφθονο, αφού το έθιμο της «κούπας» καλά κρατεί μέχρι και σήμερα και προκαλεί όλους ανεξαιρέτως να κατεβάσουν το ποτήρι τους πριν τελειώσει το τραγούδι.

Αμοργός 06/08, Πανηγύρι του Χριστού στη Χώρα Το πανηγύρι του Χριστού θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα των Κυκλάδων. Γίνεται στην κεντρική πλατεία της Χώρας, που οι ντόπιοι ονομάζουν «Λόζα». Το φαγητό και το ποτό είναι δωρεάν, με την ψημένη ρακή και την τηγανητή αθερίνα να έχουν την τιμητική τους. Οι ντόπιοι μουσικοί συνεισφέρουν στο γλέντι με γνήσιους αιγαιοπελαγίτικους ήχους του βιολιού και του λαούτου, ενώ οι παραδοσιακοί χοροί δίνουν και παίρνουν. Το κέφι κρατάει μέχρι τις πρωινές ώρες και ενδείκνυται για after καταστάσεις.

Ικαρία 15/08, Πανηγύρι της Λαγκάδας Το πιο χορευτικό πανηγύρι του Αιγαίου. Όχι άδικα, ο Τύπος παλιά το είχε αποκαλέσει «το πανηγύρι της Παναγιάς της Ρέιβερ». Το νησί φημίζεται για τα θρυλικά πανηγύρια του που ξεπερνούν εκείνη την περίοδο τα 15, με αποκορύφωμα αυτό της Λαγκάδας. Γίνεται χαμός από υποψιασμένο κόσμο με άγριες διαθέσεις για τον διονυσιακό και ιδιαίτερο ικαριώτικο χορό. Μαζεύει κυρίως νεολαία που δεν σταματά να χορεύει όπου σταθεί κι όπου βρεθεί. Φυσικά, χορός χωρίς φαγητό δεν γίνεται, οπότε οι επισκέπτες γεύονται κυρίως κατσίκι και το ξακουστό κόκκινο κρασί του νησιού, καθώς και παραδοσιακά ψαρικά.

Νίσυρος 06-15/08, Πανηγύρι της Παναγίας Σπηλιανής Το πιο ξακουστό πανηγύρι του νησιού και ένα από τα μεγαλύτερα σε διάρκεια, αφού κρατάει εννιά μέρες. Το Νιάμερο της Παναγιάς ξεκινά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στις 6 Αυγούστου και κορυφώνεται τον Δεκαπενταύγουστο στο μοναστήρι της Παναγιάς της Σπηλιανής, στο Κάστρο των Ιπποτών. Το έθιμο θέλει γυναίκες να ντύνονται στα μαύρα, να νηστεύουν και να προσεύχονται αυστηρά για εννέα μέρες, καθώς και να φροντίζουν για την καθαριότητα της μονής. Οι εννιαμερίτισσες είναι υπεύθυνες και για τα κόλλυβα κατά τη διάρκεια της μεταφοράς της εικόνας. Όταν φτάσει η εικόνα στην πλατεία του χωριού, οι εννιαμερίτισσες κάνουν στην άκρη, μια και η νηστεία δίνει τη θέση της σε ατελείωτους χορούς, τραγούδια και οινοποσία.

Αστυπάλαια 14-16/08, Πανηγύρι στην Παναγιά την Πορταΐτισσα Η Πορταΐτισσα γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο με ένα εκκεντρικό πανηγύρι που διαρκεί 3 ημέρες. Η εκκλησία βρίσκεται στο κέντρο του νησιού και χτίστηκε το 1762. Είναι το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Ανήμερα, έξω από την εκκλησία μαγειρεύουν «λαμπριανό», δηλαδή αρνί γεμιστό, και κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος οι επισκέπτες πρέπει να περάσουν από διάφορες δοκιμασίες, τα λεγόμενα «κουκάνια», που είναι το γιαουρτοτάισμα (να ταΐσουν γιαούρτι στα «τυφλά» ο ένας τον άλλον με δεμένα τα μάτια) και ο «πετεινός» (ένας αγώνας στον οποίο πρέπει να περπατήσεις πάνω σε μια ξύλινη κολόνα αλειμμένη με γράσο για να φτάσεις στην άκρη, όπου βρίσκεται δεμένος ένας ψεύτικος πετεινός).

Σέριφος 15/08, Πανηγύρι Ξυλοπαναγιάς στην Παναγιά Το πανηγύρι φιλοξενείται στην αρχαιότερη εκκλησία του νησιού που βρίσκεται στο εσωτερικό τμήμα της Σερίφου, στην περιοχή Παναγιά. Έχει πάρει το όνομα της Ξυλοπαναγιάς, λόγω ενός παλιού εθίμου που γινόταν κατά τη διάρκεια του Δεκαπενταύγουσου. Σύμφωνα με αυτό, όποιο ανύπαντρο ζευγάρι ξεκινούσε πρώτο τον χορό κάτω από την ελιά της εκκλησίας, θα έκανε τον γάμο του μέσα στον χρόνο, και επειδή οι υποψήφιοι ήταν αρκετοί, έπεφτε αρκετό ξύλο και καβγάδες ανάμεσα στους μελλοντικούς γαμπρούς για το ποιος θα πάρει την πρωτιά.

Λέσβος 15/08, Πανηγύρι της Παναγίας στην Αγιάσο Για να φτάσουν στην Παναγιά της Αγιάσου, οι πιστοί συνήθως ξεκινούν με τα πόδια από τη Χώρα της Μυτιλήνης και διανυκτερεύουν στην αυλή της εκκλησίας, αφού έχουν περπατήσει γύρω στα 25 χιλιόμετρα. Η Αγιάσος έχει πάρει το όνομά της από τη φράση «Αγία Σιών» που βρίσκεται στην περιγραφή της περίφημης εικόνας που περιφέρεται κατά τη διάρκεια της γιορτής γύρω από τον ναό της Παναγίας. Μετά την περιφορά, η πλατεία του οικισμού είναι το ιδανικό μέρος μάζωξης για άφθονο φαγητό και ποτό αλλά και χάζι και χορό, αφού κατακλύζεται από παραδοσιακές ορχήστρες και πλανόδιους πωλητές.

Θάσος 15/08, Πανηγύρι της Παναγιάς της Θάσου Γνωστό και ως «το Πάσχα του καλοκαιριού», ο Δεκαπενταύγουστος στη Θάσο ξέρει από καλό γλέντι και καλό φαΐ. Το πανηγύρι γίνεται στο χωριό Παναγία, που έχει πάρει το όνομά του από τη Μεγαλόχαρη. Γίνεται και εκεί μεταφορά της εικόνας, με την μπάντα του δήμου να δίνει μια πιο επίσημη χροιά, αλλά τα βλέμματα και τα στομάχια όλων όσοι παρευρίσκονται στρέφονται προς το τραπέζι και το μεγάλο γεύμα που ακολουθεί, με πατάτες, ρύζι, μοσχάρι, στιφάδο και κρασί.

Πάρος 15/08, Πανηγύρι της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής ή Καταπολιανής Συναντάμε στην Παροικιά της Πάρου έναν από τους πιο γνωστούς νησιώτικους θρύλους, τον ναό με τις 100 πόρτες που μόνο 99 είναι γνωστές και η 100ή είναι κλειστή και κρυμμένη και θα ανοίξει όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη. Αφού γίνεται επιτάφιος τον Δεκαπενταύγουστο, το γλέντι και οι παραδοσιακοί χοροί ξεκινούν υπό τους ήχους της παραδοσιακής τσαμπούνας, του λαούτου και του βιολιού, χωρίς να λείπουν οι πλούσιοι μεζέδες, η σούμα και το κρασί.

Κλαρίνα στην καρδιά της Πίνδου

Σαμαρίνα 14-15/8, Για κάτι πιο ηπειρωτικό στην καρδιά της Πίνδου, στα 1.450 μέτρα, η Σαμαρίνα είναι το μεγαλύτερο βλαχοχώρι της Ελλάδας που το χειμώνα έχει ελάχιστους κατοίκους, τα… παιδιά της Σαμαρίνας, όμως, γυρίζουν πάντα στα μέρη τους για τη γιορτή της Παναγίας. Στις 14 και 15/8 ακολουθούν τους αργόσυρτους ρυθμούς του κλαρίνου χορεύοντας και γλεντώντας στην πλατεία του χωριού και στις 16/8 συναντιούνται στην αυλή της εκκλησίας της Μεγάλης Παναγιάς -προσέξτε το γέρικο πεύκο που έχει φυτρώσει στη στέγη της!- πιάνονται πίσω από τους γεροντότερους για να τραγουδήσουν και να χορέψουν τον πατροπαράδοτο -από την εποχή της Τουρκοκρατίας- τσιάτσιο. Όταν συνέλθετε, θα εκδράμετε στα ορεινά των Γρεβενών, από τη Βάλια Κίρνα ( το «ρέμα του διαβόλου» στα βλάχικα ), με τον πανύψηλο καταρράκτη, ως τη Βάλια Κάλντα. 

«Ολονυχτία» στο έρημο Μικρό Χωριό 

Τήλος 23/8, Όταν οι Τηλιακοί λένε πανηγύρι, συνήθως εννοούν το διήμερο στο μοναχικό μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα τον Ιούλιο. Και αργότερα όμως βρίσκουν αφορμές για γλέντι. Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, π.χ., όλοι ανεβαίνουν στο ερειπωμένο, αλλά εντυπωσιακά φωταγωγημένο Μικρό Χωριό, όχι μόνο για το μπιτάτο μπαράκι που στεγάζεται σ’ ένα ανακαινισμένο σπίτι, αλλά και για το πανηγύρι της κατάλευκης Θεοτόκισσας. Στα εννιάμερα της Παναγίας στις 23/8 οι χοροί μεταφέρονται στην Παναγία Πολίτισσα στα Λιβάδια και στην Καμαριανή στον Αγιαντώνη. Πέρα από τα πανηγύρια στην Τήλο σημειώστε τις δύο θρυλικές παραλίες-στέκια για τους ελεύθερους σκηνίτες: την αμμουδερή Έριστο και την πιο γαλήνια Πλάκα.

Άρτος, καρπούζι και πλουμιστές μαντίλες 

Κάρπαθος 14/5, Το καλό γλέντι από το πρωί φαίνεται και εδώ δεν περιμένουν το βράδυ για να το «ρίξουν έξω». Ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο οι Ολυμπίτισσες κυράδες και οι εγγονές τους ντύνονται τις πολύχρωμες φορεσιές με τις πλουμιστές μαντίλες και ανηφορίζουν τ’ ασπρισμένα σοκάκια για την εκκλησία στην πλατειούλα. Ακολουθήστε τες με τη φωτογραφική μηχανή «ετοιμοπόλεμη», γευτείτε άρτο και καρπούζι, την πατροπαράδοτη προσφορά της ημέρας μετά τη λειτουργία και επιστρέψτε το ίδιο, αλλά και το επόμενο βράδυ, για να χορέψετε μαζί τους. Πέρα από τα πανηγύρια πάντως, τα υπέροχα καρπαθιώτικα σπίτια και η θέα στο Αιγαίο είναι αρκετοί λόγοι για να μην αφήσεις την Όλυμπο ούτε στιγμή. Αξίζει όμως να αφιερώσεις κάποιες στιγμές στο Απέρι, τον Όθο, τις Πυλές, στο γαλήνιο Μεσοχώρι, στα κυκλώπεια τείχη του Παλαιόκαστρου, αλλά και στις πιο νότιες παραλίες, από την Αχάτα και την Άπελλα ως τον απάνεμο κολπίσκο στου «Μιχαλιού τον κήπο» και τον Αγριλαοπόταμο.

Σας προτείνουμε, να επιλέξετε τα πιο απομακρυσμένα πανηγύρια. Αυτά που δεν φτάνει ο αυτοκινητόδρομος. Αυτά που κρύβουν δυσκολίες. Θα βρεθείτε σίγουρα προ ευχάριστων εκπλήξεων. Δείτε μερικές από τις γιορτές του φετινού καλοκαιριού:

• Ouzo Fest, στο Πλωμάρι της Λέσβου και αρχές Αυγούστου στην Κέφαλο της Κω.
• Γιορτή του ξεροτήγανου, αρχές Αυγούστου στα Συριλί του Πλατανιά Χανίων. Τηγανητές μπουκιές αλεύρι με μέλι.
• Γιορτή του Καρπουζιού, τέλη Ιουλίου στη Νότια Ρόδο. · Γιορτή του Ψαριού στην Καρδάμαινα της Κω, τέλη Αυγούστου.
• Γιορτή της σαρδέλας. Σε όλα σχεδόν τα νησιά της Ελλάδας. Το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου στο Βελημάχι της Κοντοβάζαινας (Αρκαδία), στην Κέρκυρα στην Μπενίτσα και στην Καλλονή Λέσβου (τοπικό προϊόν).
• Γιορτή του σπαραγγιού, στο Τρίγωνο Έβρου. Το αφροδιασιακό σπαράγγι και δεκάδες μαγειρικές παραλλαγές του.
• Γιορτή της γίδας στα Κιούπια Λακωνίας, στις αρχές Ιουλίου. Δεκαήμερο γλέντι.
• Γιορτή του σκόρδου στα Λιθοβούνια Τριπόλεως, μέσα Ιουλίου.
• Γιορτή της κουλούρας, δηλαδή τυρόπιτας με δυόσμο. Στα τέλη Αυγούστου, στους Ομαλούς Κεφαλονιάς.
• Γιορτή του λουκάνικου στους Σταγιάτες του Πηλίου. Κάτι ελαφρύ για να τσιμπήσετε το βράδυ.
• Γιορτή του κίτρου, μέσα στον Αύγουστο, στο Γαράδο, στο Ρέθυμνο. Μυρωδάτο κίτρο, γλυκά, μεζέδες και χοροί.
• Γιορτή του Αρχανιώτικου σταφυλιού, τον Αύγουστο, την τελευταία μέρα της Παναγίας, στους Αρχάνες του Ηρακλείου Κρήτης.
• Γιορτή του κρασιού, στο τέλος Αυγούστου στη Νεμέα φυσικά, της Πελοποννήσου.
• Γιορτή της φιστικιάς, στην Αίγινα, τέλος Αυγούστου. Το αγαπημένο φιστίκι σε κάθε είδους παραλλαγή, με πολλούς χορούς και μουσικές εκδηλώσεις και τέχνη.
• Γιορτή του δαμάσκηνου, τον Αύγουστο, στη Σκόπελο. Μεγάλο πανηγύρι με ντόπιους οργανοπαίκτες. Προσφέρονται δαμάσκηνα ψημένα και κρασί.
• Γιορτή της γαρίδας. Το εξαιρετικό συμιακό γαριδάκι γιορτάζει, στη Σύμη φυσικά. Με τις ευλογίες της Ένωσης Γυναικών Σύμης.
• Γιορτή της μελιτζάνας στο τέλος Αυγούστου (έχει προηγηθεί το τζαζ φεστιβάλ Μελιτζάζ του Ιουλίου), στο Λεωνίδιο της Πελοποννήσου. Φαγητά, γλυκά και εδέσματα με βάση την τσακώνικη μελιτζάνα.
• Βραδιά αχλαδιού στις Μηλιές της Μαγνησίας. Άφθονα αχλάδια για όσους αντέχουν.
• Πολλές γιορτές της πατάτας σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Οι πιο γνωστές, στις αρχές Αυγούστου στο Σκλήθρο του Αετού στη Φλώρινα, στις 13 Αυγούστου στην Άνω Ασέα Αρκαδίας και στις αρχές του Σεπτεμβρίου στη Λεκάνη, κοντά στην Καβάλα.
• Γιορτή της ριγανάδας στην Καρυά Λευκάδας, τέλη Ιουλίου. Ταπεινό, εργατικό έδεσμα από μουσκεμένο ζύμωμα εμπλουτισμένο με φρέσκια ρίγανη, χοντρό αλάτι, αγνό λάδι και ξύδι, σκόρδο, γλυκιά ντομάτα κομμένη στα τέσσερα και σαρδέλλα.
• Γιορτή της φακής στις 6 Αυγούστου, παραμονή της γιορτής του Αγίου Δονάτου, στην Εγκλουβή Λευκάδας. Οι διάσημες φακές της μαγειρεύονται σε καζάνια στην πλατεία και προσφέρονται στους επισκέπτες.
• Γιορτή του Κρασιού στις Δαφνές Κρήτης, μέσα Ιουλίου. Δωρεάν άφθονο κρασί και χορός.
• Γιορτή του καλαμαριού, στη Χιλιαδού, στους Στρόπωνες Ευβοίας, μέσα Ιουλίου. Διαγωνισμός ψαρέματος και μετά φιλέματα με καλαμάρια ψημένα στα κάρβουνα, αφού έχει προηγηθεί διαγωνισμός ψαρέματος.
• Γιορτή της σταφίδας, μέσα στον Αύγουστο, στο Πέραμα, στο Ρέθυμνο της Κρήτης. Δωρεάν σταφίδα, μεγάλο γλέντι.
• Γιορτή της ελιάς. Στον Οινούντα, βόρεια της Σπάρτης, μέσα Αυγούστου.