Ποιοί «φταίνε» για την αλλαγή του κλίματος
Ευρωπαϊκοί χάρτες, που αποτυπώνουν το ανθρακικό αποτύπωμα των περιοχών της ΕΕ ανά περιφέρεια, δημοσιεύτηκαν στο πλαίσιο έρευνας για το επιστημονικό περιοδικό «Environmental Research Letters».
Οι μελετητές συνέλεξαν τα στοιχεία διάφορων σχετικών ερευνών, προκειμένου να υπολογίσουν –για πρώτη φορά στα χρονικά– το ανθρακικό αποτύπωμα για 177 περιφέρειες στις 27 χώρες της ΕΕ. Η χρησιμότητα των χαρτών αυτών μπορεί να είναι καθοριστική για την κατάρτιση τοπικών και περιφερειακών πολιτικών, προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Ο πρώτος χάρτης παρουσιάζει το κατά κεφαλήν ανθρακικό αποτύπωμα, προσεγγίζοντας τον μέσο όρο εκπομπών του κάθε νοικοκυριού. Παρατηρούμε ότι, σε ετήσια βάση, το υψηλότερο μερίδιο ανήκει –με αρκετά μεγάλη διαφορά– στους κατοίκους του Λουξεμβούργου, οι οποίοι παράγουν κατά μέσο όρο πάνω από 20 τόνους ισοδυνάμου του διοξειδίου του άνθρακα (tCO2e). Ακολουθούν οι κάτοικοι αρκετών περιοχών του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ στη συνέχεια συναντάμε και ορισμένες περιφέρειες της Ελλάδας, όπως η Αττική, η Κεντρική και η Δυτική Μακεδονία και το Νότιο Αιγαίο. Σε αυτές, το ανθρακικό αποτύπωμα των Ελλήνων ξεπερνά το όριο των 15 τόνων (tCO2e).
Από τον πρώτο χάρτη εξάγεται ένα σημαντικό συμπέρασμα: «Τα άτομα με υψηλότερα εισοδήματα είναι υπεύθυνα για τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν ποσότητα εκπομπών άνθρακα», αναφέρει η συγγραφέας της έρευνας, Diana Ivanova. «Το επίπεδο εισοδήματος θα μπορούσε να εξηγήσει από μόνο του μέχρι και το 30% των συνολικών εκπομπών άνθρακα των νοικοκυριών. Στη μελέτη μας, το εισόδημα φαίνεται να εξηγεί ένα μεγάλο μέρος της διακύμανσης των περιφερειακών παραγόντων. Συνεπώς, εάν γνωρίζουμε πώς αλλάζει το εισόδημα με την πάροδο του χρόνου, μπορούμε να υποθέσουμε και το πώς θα ακολουθήσουν οι εκπομπές», προσθέτει. Το σημαντικότερο πράγμα που θα πρέπει να έχουμε κατά νου, σύμφωνα με την Ivanova, είναι ότι τα αυξανόμενα εισοδήματα αναμένεται να οδηγήσουν σε αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, επειδή οι άνθρωποι θα έχουν μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη.
Ο δεύτερος χάρτης αποτυπώνει τη συνολική εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου των νοικοκυριών ανά περιοχή. Οι διαφορές σε σχέση με τον πρώτο χάρτη οδήγησαν τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι οι μεγαλύτερες πόλεις και οι πολυπληθέστερες περιοχές έχουν τα μεγαλύτερα αποτυπώματα άνθρακα. Αυτή η διαπίστωση ενισχύεται και από το ελληνικό παράδειγμα, αφού η Περιφέρεια Αττικής, με τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα στην Ελλάδα, βρίσκεται μαζί με άλλες ευρωπαϊκές περιοχές στην κορυφή, όσον αφορά το μερίδιο του συνολικού ανθρακικού αποτυπώματος, με πάνω από 50 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου του διοξειδίου του άνθρακα (MtCO2e). Μάλιστα, η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ξεχωρίζουν ως οι χώρες με τις μεγαλύτερες διακυμάνσεις στο ανθρακικό αποτύπωμα από περιοχή σε περιοχή.
Πέρα από τα κατά κεφαλήν και τα συνολικά νούμερα, η μελέτη παρέχει περαιτέρω ανάλυση των περιφερειακών εκπομπών ανά κατηγορίες κατανάλωσης (π.χ. τρόφιμα, μεταφορές, στέγαση). Επιπλέον, αξιολογεί τις κινητήριες δυνάμεις του ανθρακικού αποτυπώματος μέσω ενός συνόλου κοινωνικοοικονομικών, γεωγραφικών και τεχνικών παραγόντων. Εν κατακλείδι, το εισόδημα χαρακτηρίζεται ως ο σημαντικότερος παράγοντας για τη διόγκωση του αποτυπώματος άνθρακα μιας περιοχής, αν και η ερμηνευτική του δύναμη ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των τομέων κατανάλωσης. Πρόσθετοι παράγοντες που ξεχωρίζουν ως σημαντικοί περιλαμβάνουν το μέγεθος των νοικοκυριών, την κατηγοριοποίηση αστικών και αγροτικών περιοχών, το επίπεδο εκπαίδευσης, τα πρότυπα δαπανών, τη θερμοκρασία και τη διαθεσιμότητα των πόρων.
ΕΛΛΑΔΑ: Πρώτος σε μερίδιο επιπτώσεων ο κλάδος των τροφίμων
Στη χώρα μας, ο κλάδος των τροφίμων αποφέρει τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, με μερίδιο 28% επί του συνολικού ανθρακικού αποτυπώματος των νοικοκυριών. Ενδιαφέρον προκαλεί η διαπίστωση ότι οι μεγαλύτερες διαπεριφερειακές διαφορές, όσον αφορά τις εκπομπές από τρόφιμα, συμβαίνουν στην Ισπανία και στην Ελλάδα, όπου οι διακυμάνσεις μεταξύ των χαμηλότερων και των υψηλότερων περιφερειακών τιμών ανέρχονται σε 1,3 και 0,9 tCO2e ανά νοικοκυριό αντιστοίχως.
Η περίεργη αυτή τάση συνδέεται κυρίως με την κατανάλωση ζωικών προϊόντων και επεξεργασμένων τροφίμων και συνεπάγεται σημαντικές διαπεριφερειακές διαφορές στη σύνθεση του διαιτολογίου. Όπως είναι γνωστό, τα προϊόντα ζωικής προέλευσης συνδέονται με μεγαλύτερο μέγεθος και διασπορά των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε σχέση με τα φυτικά προϊόντα.
Στη δεύτερη θέση, ο κλάδος των μεταφορών ευθύνεται για το 26% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα, ξεπερνώντας τον μέσο όρο της Κοινότητας. Ως γνωστόν, η χώρα μας διαθέτει μεγάλο στόλο αναλογικά με το μέγεθός της, με αποτέλεσμα την αύξηση της χρήσης καυσίμων. Η συμβολή των έμμεσων εκπομπών από ιδιωτικά οχήματα, από άλλους εξοπλισμούς μεταφορών και από υπηρεσίες δημόσιων μεταφορών είναι πολύ χαμηλότερη.
Εξίσου υψηλό ποσοστό (23%) καταλαμβάνει ο κλάδος των υπηρεσιών (π.χ. ξενοδοχειακές υπηρεσίες, υπηρεσίες εστίασης), ενώ σημαντικά μικρότερο μερίδιο έχει η στέγαση (π.χ. χρήση καυσίμων για θέρμανση), οι αγορές μεταποιημένων προϊόντων και ρουχισμού. Τα στοιχεία για την Ελλάδα αντλήθηκαν κατά το έτος 2014.
